Weerwoord: Waarom zou ik (weer) naar de kerk gaan?
Zijn we inderdaad zo individualistisch ingesteld dat de waarde van de kerk(gang) verbleekt is?
In de jaren 60 van de vorige eeuw gaf de hervormde theoloog Arnold A. van Ruler 21 antwoorden op de vraag ”Waarom zou ik naar de kerk gaan?” Deze vraag is in dit coronatijdperk ineens heel actueel. In de achterliggende maanden werd iedereen immers gedwongen om thuis af te stemmen op de eredienst. Nu deze tijdelijke maatregel wat versoepeld is en samenkomen deels weer mogelijk is, lijkt het erop dat niet elk gemeentelid vanzelf het kerkpad weer betreedt. Blijkbaar is er, bij alle goeds wat er te zeggen valt over de mogelijkheden om online de kerkdienst mee te beleven, ook een tekort aan besef van wat we missen als we niet (meer) gaan. Zijn we dan toch zo individualistisch dat de waarde van de kerk verbleekt is? Daarom enkele overwegingen als antwoorden op de vraag ”Waarom zou ik (weer) naar de kerk gaan?”
God ontmoet Zijn gemeente op een daarvoor bestemde plek. Dat is een Bijbels principe. Het was in het Oude Testament Gods verlangen Zijn volk te ontmoeten. Dit Godsverlangen voedde het verlangen van de gelovige Israëliet (Psalm 42:3). In het Nieuwe Testament komt de gemeente van Christus ook samen, rond het Woord, bij brood en beker. Een gemeente die samenkomt, is een zichtbaar fenomeen. In het ”opgaan” naar Gods huis zit daarom ook een ”vorm van protest” (Van Ruler), net als in de bouw van de ark door Noach, die de toenmalige wereld prikkelde in het geweten (Hebreeën 11:7). Wie het online meebeleven van de kerkdienst als een comfortabel alternatief gaat zien voor de fysieke samenkomst, buigt een grondpatroon van de Schrift om naar een privé-gebeuren. Een onlinekerk maakt de christelijke gemeenschap op de rustdag onzichtbaar. Het stemt trouwens tot nadenken dat we van Jezus’ discipelen te Antiochië weten dat zij week aan week samenkwamen. Daar en toen is de benaming ”christenen” geboren (Handelingen 11:26)! Dit etiket werd door de buitenwacht gegeven. Blijkbaar is samenkomen een missionaire kant van het christenleven.
In ons digitale tijdperk moeten we blijven bedenken dat het samenkomen van de gemeente niet allereerst een individueel maar een gezamenlijk gebeuren is. De gemeente bestaat niet uit individuele lidmaten maar is het lichaam van Christus, bestaande uit diverse onderdelen. In de kerk ontmoeten wij God én de ander, die wij niet uitkozen, delen wij lief en leed, de lusten en de lasten van de kerk. Wie zich voegt in het geheel decentreert zichzelf. In de niet weg te zappen onvolmaakte realiteit van de gemeenschap vindt vorming van Godswege plaats. Dan blijkt de kerk een oefenplaats in zelfverloochening te zijn. Wie structureel online meeluistert, beweegt gemakkelijk weg bij de gemeenschap en ontwijkt de ongemakkelijke en schurende werkelijkheid, die wij nodig hebben (Filippenzen 2:3-4; Romeinen 15:7). Wie dit gevaar onderkent, zal doen wat mogelijk is om er te zijn.
Het online meebeleven van de samenkomst triggert onze behoefte om snel en consumptief te luisteren. Een onderliggende oorzaak is dat het functionele kerkbegrip parten speelt. De kerk is dan een religieuze dienstenorganisatie, die aan onze religieuze behoeften tegemoetkomt. Zij is er om ons te stichten en te voeden. Zo verdampt de beleving in hyperpersoonlijke spiritualiteit. Mocht de gegeven orde van liturgie ons knellen, dan kunnen we inschakelen op momenten die ons uitkomen en ondertussen zelfs zappen naar die gemeente of predikant die ons meer aanspreekt. Als het ons slechts om de preek gaat, is de eredienst eenvoudiger dan ooit te vormen naar ons ideaal. De weg van de liturgie verwordt zo tot een keuzemenu, terwijl de bedding van de liturgie ons wil vormen in dat wat we niet zelf bedachten maar wat ons werd overgeleverd.
K. H. Miskotte schreef in 1934 over het opgaan naar Gods huis: „Kerkgaan is een kunst, die wij heel van voren af aan moeten leren, van en voor en aan elkaar.” We vragen ons af hoe de kerk van morgen eruitziet. Beter is het om ons vandaag nog te oefenen in de kunst van de kerkgang.
De auteur is predikant van de hersteld hervormde Victorkerk in Apeldoorn. In Weerwoord worden antwoorden gegeven op vragen over het christelijk geloof. >>rd.nl/weerwoord
