Er zijn spreekwoorden die ik de afgelopen weken vaker heb gehoord dan ooit. Zo zouden de beste stuurlui weer eens aan wal staan, vlak naast alle andere betweters die achteraf gezien het gelijk altijd aan hun kant hebben. De onderliggende boodschap is steeds dezelfde: alleen virologen hebben iets zinnigs te melden over deze pandemie en aan hun mening valt niet te tornen. Wie deze specialistische opleiding ontbeert, doet er maar beter het zwijgen toe.

Ook het kabinet hamerde er keer op keer op blind te varen op wat deskundigen adviseren, alsof dat een toverwoord is om alle twijfels mee te bezweren. Niets ten nadele van wetenschappers, maar het gaat om mensen die heel veel specifieke kennis bezitten over één afgebakend deelterrein en vaak ook gefixeerd zijn op hun eigen vakgebied. Natuurlijk is het RIVM een prima functionerende organisatie, maar ik kwam zelf al in een vroeg stadium tot heel andere bevindingen en beleidsaanbevelingen door alles wat ik in nieuwsbronnen en op sociale media tegenkwam bij elkaar op te tellen.

Iemand noemde Twitter in dit verband zelfs een soort ’neuraal netwerk’, een intelligente computer die met een enorme rekensnelheid alle input van over de hele wereld bij elkaar optelt. Dus luisterde ik niet alleen naar wat het RIVM te melden had, maar hoorde ik ook de wanhoopskreten van artsen vanuit Noord-Italië en de waarschuwende woorden van een ebola-deskundige die zakelijk meldde dat je maar één fout kunt begaan als overheid en dat is nietsdoen. Eigenlijk dien je meteen strenge maatregelen te nemen die op het moment zelf nog overdreven en ongepast lijken.

Het gevolg is dat ik mentaal enkele weken vooruitliep op de maatregelen die werden uitgevaardigd en voortdurend het gevoel bleef houden dat het kabinet de situatie onderschatte en achter de feiten aanhobbelde. Zo meldde ik me al op dinsdag 3 maart uit eigen beweging af voor een bijeenkomst waar ik werd verwacht en was ik al gestopt met handen schudden voordat daar van hogerhand op werd aangedrongen.

Natuurlijk ben ik een politicoloog en geen viroloog, maar in kwesties als deze kom je een heel eind door doelgericht naar bruikbare informatie te speuren, logisch na te denken en alle beschikbare feiten en vermoedens bij elkaar op te tellen. Daarbij is het van het grootste belang om ook kennis te nemen van afwijkende meningen, want buitenlandse deskundigen hadden meteen al grote twijfels bij het hier veelvuldig genoemde concept van groepsimmuniteit. In dat verband werd zelfs onomwonden gesproken van een „onverantwoord maatschappelijk experiment.”

Het vertrouwen in de wetenschap is terecht en verdient de voorkeur bij elk ingewikkeld onderwerp, maar het wreekt zich in noodsituaties. Diezelfde deskundigen doen namelijk pas uitspraken wanneer er voldoende wetenschappelijk bewijs voorhanden is en dat werkt niet wanneer de tijd dringt. Juist dan is het zaak verregaande maatregelen te nemen op basis van eigen bevindingen en bestuurlijke ervaring.

De auteur is publicist. Reageren? hormann@refdag.nl