Helmantel en Troost verschillen in veel opzichten. Maar beiden belijden onbevangen dat „de God van het Woord en het offer van Jezus” de kern van hun leven uitmaken. Het is hun boodschap aan de samenleving. De een gebruikt daarvoor de dichtkunst. De ander vertaalt het op schildersdoek, hoewel Helmantels werk zelden een nadrukkelijk religieuze lading heeft. Maar hij schildert in het besef „dat God met Zijn scheppingskracht en scheppingsheerlijkheid overal aanwezig is, ondanks de gebrokenheid die je ook om je heen ziet.”

Nu hebben de twee kunstenaars de koppen bij elkaar gestoken en vallen woord en beeld samen. Bij elke paginagrote afbeelding van Helmantel staat ernaast een gedicht van troost. Van Troost. Hoewel het niet per se een boek voor Pasen is, komt dit thema veelvuldig terug in ”Licht dat leven doet”.

Waarin spreken een nuchtere Groninger en een enigszins romantische Hagenaar elkaar aan?

Troost: „Bij een bezoek aan Helmantels museum raakte ik met de kunstenaar aan de praat. Hij bleek mij te kennen, althans mijn werk. Zoals ik ook hem kende en bewonderde vanuit zijn werk. Ik heb groot respect voor zijn heldere keus om in klassieke trant aandacht te vragen voor de schoonheid die juist in eenvoud te vinden is.

Of ik zelf een romantische Hagenaar ben? Ik vind het wel een aardige typering. Maar helemaal zonder een zekere nuchterheid ga ik toch niet door het leven. Net zomin als Henk Helmantel alleen maar een nuchtere Groninger is. Hij is, gelet op zijn geboortegrond, evengoed een romantische Hogelander.”

Helmantel: „Zo, een nuchtere Groninger? Nou ja, misschien is dat zo. Ik denk ook niet dat ik een zweverig type ben.

Het werk van ds. Troost kende ik uit het Liedboek voor de kerken en uit andere publicaties. Daarnaast schreef hij veel mooie, toegankelijke gedichten en inhoudelijk belangrijke beschouwingen. Zijn werk spreekt mij aan in de eenvoud van de taal en de directheid van de boodschap.”

Hoe ontstond het idee van een dubbelproductie?

Helmantel: „Ruim een jaar geleden las ik een interview met ds. Troost. Het sprak mij aan, niet alleen omdat mijn naam erin genoemd werd. Toen ik familie in Ermelo bezocht, was ik slechts enkele straten van zijn huis verwijderd.”

Troost: „Een onverwachte verrassing; Henk Helmantel aan mijn deur. We praatten over van alles en nog wat. Pas bij het afscheid viel ons het idee in om samen een boek te maken. Woord en beeld zouden elkaar prima kunnen versterken, zo dachten we.”

Helmantel: „Ik gaf hem de vrije hand om een keuze te maken uit de verschillende motieven van mijn werk. Hij zocht daarbij toepasselijke gedichten van zichzelf. Een aantal gedichten in het boek maakte hij speciaal met het oog op een af te beelden kunstwerk. Ik maakte geen schilderijen specifiek voor deze uitgave, maar had wel enkele nieuwe werken, die heel geschikt waren om op te nemen in ons boek.”

Wat wil het boek voor boodschap meegeven?

Troost: „De titel verklaart veel: ”Licht dat leven doet”. Het is een regel uit een van mijn kerkliederen. Het is als eerste gedicht in het boek geplaatst. Helmantel speelt in zijn schilderijen met licht. Je zou zijn werk een ode aan het Licht, met een hoofdletter, kunnen noemen. Zo beleef ik zijn werk als ik er mediterend naar kijk. Ook kreeg ikzelf vaak te horen dat er in mijn poëtische teksten zo veel sprake is van licht. En dat klopt; zonder licht is op aarde geen leven mogelijk. En al dat aardse licht doet steeds weer denken aan Hem Die het Licht der wereld is! Het zou mooi zijn wanneer ons boek dankzij pen én penseel iets van dat Licht doorgeeft.”

Helmantel: „Ik ben altijd diep onder de indruk geweest van de schoonheid van de schepping en daarmee van de majesteit van de Schepper. Die schoonheid heb ik altijd in mijn schilderijen tot uitdrukking willen brengen. Dat beoog ik ook met dit boek. Als schilder verwonder je je over de je omringende wereld. Ik hoop dat ook anderen eens op een andere manier kijken naar wat de Schepper ons biedt.”

Zijn een gedicht en schilderij in het bijzonder geschikt voor deze tijd van passie en corona?

Troost: „U vraagt dat in de weken waarin we wereldwijd knokken tegen het coronavirus en velen van ons noodgedwongen aan huis gebonden zijn. Dan denk ik aan een afbeelding van een klein stalraam met daarin spijlen die een kruis vormen. Daar heb ik een gedicht bij gevonden – ik schreef het toen ik het woord corona nog niet kende: ”Langs het kruis”.”

Helmantel: „We leven in een tijd dat mensen in de war raken. Ons bestaan is risicovol. Maar nu blijkt onze kwetsbaarheid nog groter, we kunnen ook als volk getroffen worden. Wat is het dan belangrijk om in alle onrust een fundament onder je bestaan te hebben. Dat je in Christus gelooft, dat je weet dat God je Schepper is, Die de toekomst van de wereld in Zijn hand heeft en Zijn plan uitwerkt. Dat behoedt ons voor angst en onrust.”

Boekgegevens

Licht dat leven doet, teksten van André F. Troost bij werken van Henk Helmantel; uitg. KokBoekencentrum; 96 blz.; € 19,99

Opstanding

Ik houd van kerken

gericht op het oosten

met vensters die troosten kunnen

en zeggen: Wacht maar,

straks gaat de zon weer op.

Ik houd van een kerk

waar de kansel uit het midden

iets terzijde is gezet,

een plaats om te bidden

een plek om te dromen

van licht dat zal komen –

een huis van gebed.

Ik houd van kerken

gericht op de zon

waar we zien wat we lazen:

het licht van Pasen,

de dag die begon.

Vertrouwen

Waarom?

Waarheen?

Wanneer?

Waartoe?

Ik weet het niet.

Ik ben zo moe.

Ik weet alleen

dat U er bent

en op mijn vraag

het antwoord kent.

Stalraam

Een venster, open naar het leven,

mijn kamer heeft, hoe klein, een raam;

de toekomst is niet afgeschreven,

maar lacht mij toe in Christus’ naam

en al wie door dit venster ziet

gelooft zijn eigen twijfel niet.

Al zie ik soms geen hand voor ogen,

geen zon, geen maan, geen hoge ster,

al denk ik soms: het is gelogen,

die God-nabij is mij te ver,

toch staar ik op geen muur mij blind –

één venster opent Hij: zijn kind.

Al zwerf ik over vele wegen,

al kom ik in het donker thuis,

al zijn de ruiten nat van regen,

door dit raam zie ik, langs het kruis,

voorbij de heuvel Golgota,

een land van licht – halleluja!