In zijn jeugd was er nog geen internet en een televisie stond er thuis in Urk niet. „Ik had alle tijd voor mijn hobby’s”, zegt ds. K. J. Kaptein (49), predikant van de hersteld hervormde gemeente in Ridderkerk en oud-voorzitter van de HHJO, de jongerenorganisatie van de Hersteld Hervormde Kerk. „Modelbouw, de natuur in…” Lachend: „Daar kwam je toen nog aan toe.”

Ds. M. Krooneman (25), predikant van de hervormde gemeente Noordhorn-Saaksum, groeide in Doornspijk wel op met de beeldbuis in huis. „Mijn ouders gingen daar toen wij jong waren voorzichtig mee om. We keken samen, als gezin. Werd er in een programma een grof woord gezegd? Dan ging de tv uit. Toen kon je nog gemakkelijk de knop uitzetten. Nu zit de wereld in je broekzak.”

Volgens ds. Kaptein vond er de afgelopen jaren een stille revolutie plaats in reformatorische kring. Onder meer vanwege internet werd het steeds gemakkelijker om films en series te kijken. In 2019 bleek uit onderzoek van het Hoornbeeck College onder refojongeren van 13 tot 21 jaar dat 60 procent van hen meerdere keren per week een film of serie kijkt. De helft van de jongeren heeft een abonnement op Netflix of Videoland.

Beide predikanten maken zich zorgen om deze ontwikkeling. Daarom gaan ze in het RD-gebouw in Apeldoorn in gesprek.

Heerst er een taboe op het kijken naar films en series in reformatorische kring?

Ds. Kaptein: „De bezinning over kijkgedrag is nagenoeg onontgonnen terrein. Zo staan er wel recensies over moderne literatuur in de krant, maar publiceert het RD geen filmrecensies. Een jaar of tien geleden werden er veel voorlichtingsavonden over popmuziek gehouden. Soortgelijke specifieke bijeenkomsten over films en series zijn weinig georganiseerd. Ik heb de indruk dat er een inhaalslag heeft plaatsgevonden onder refo’s als het gaat om het kijken van films en series, zelfs bij mijn eigen generatie. Onder ouderen heerst nog schaamte, ze praten liever niet over wat ze kijken, maar bij jongeren is dat taboe verdwenen. In mijn eigen omgeving kijken vrijwel alle reformatorische jongeren films.”

Ds. Krooneman: „Misschien hebben we wel te gemakkelijk gedacht over kijkgedrag. De houding was te lang: bij ons gebeurt dat niet, er wordt niet gekeken, we praten er niet over. Nu is het er. De ontwikkelingen gaan zo snel dat er een grote kloof is ontstaan tussen jong en oud. Dat merk ik al bij mezelf. Ik ben 25, maar mijn catechisanten hebben het over dingen die ik niet ken. Neem Tik Tok, een app waarmee je korte muziekvideo’s kunt maken. Ik had geen idee wat dit was.”

Welke invloed heeft het kijkgedrag op onze moraal?

Ds. Kaptein: „We beseffen niet genoeg wat beelden met ons doen. Ik merk dat jongeren vaak de manier van denken overnemen die in films en series wordt gepresenteerd. Ze accepteren bepaald taalgebruik sneller, gaan anders denken over seksualiteit en vallen niet meer van hun stoel als iemand een alternatieve relatie aangaat. De opvattingen over leven en dood veranderen. Pas geleden zei een catechisant over bijvoorbeeld abortus: „Ja, maar onder bepaalde omstandigheden moet dat toch wel kunnen? Daar schrik ik van.”

Ds. Krooneman: „We worden allemaal beïnvloed door de tijdgeest. De boodschap van moderne vrijheid zit ook verwerkt in documentaires: je mag elkaar niks opleggen, want iedereen heeft het recht zijn of haar leven in te richten zoals hij of zij dat zelf graag wil. Omdat het om zulke emotionele verhalen gaat, heb je niet door dat er bepaalde denkbeelden naar voren worden gebracht. Als je niet oppast, neem je die onbewust over. Zo las ik over het AVROTROS tv-programma ”Ik wil een kind”, waarin een presentatrice acht stellen en singles volgt die geen kinderen kunnen krijgen. Ik snap de zoektocht van die koppels en de vragen waar ze mee zitten, maar de keuzes van de programmamakers verbazen me. Van draagmoederschap tot een lesbische vrouw met een kinderwens, alles komt voorbij. En de impliciete boodschap is: het moet allemaal kunnen.”

Ds. Kaptein: „Dat klopt. Ik vraag me af of de nuloptie, totale afscherming, nog mogelijk is in deze tijd. Daarom moeten we als ouders en ambtsdragers niet doen alsof die beelden er niet zijn, maar met jongeren in gesprek gaan. Zo wilde mijn zoon enige tijd geleden graag de film ”The boy in the striped pyjamas” (De jongen in de gestreepte pyjama) zien. Die film gaat over een Joods jongetje en de zoon van de kampcommandant van Auschwitz. Beide jongens wisselen ongemerkt van plaats. Na enige discussie zei ik: Oké, we gaan dan wel samen kijken. Op een gegeven moment gaat het zoontje van de kampcommandant richting de gaskamer. Toen zei mijn zoon: Doe maar uit. Hij vond de beelden te heftig. Ik was blij dat hij dat zei. Het was de aanleiding tot een goed gesprek.”

Ds. Krooneman: „Beelden raken dieper, ze komen meer binnen.”

Ds. Kaptein: „We zijn niet meer zo gauw gechoqueerd van heftige beelden. In een film als ”Titanic” sterven meer dan duizend mensen in het ijskoude water. Daar zit iedereen dan een avondje naar te kijken voor het amusement. Ik denk niet dat je alle gruwelen moet willen zien om te beseffen hoe ernstig iets is.”

Lees ook

Vijf jonge refo’s in gesprek over films en series kijken

In boeken over de Titanic worden de angst en paniek van die mensen ook beschreven.

Ds. Krooneman: „Dat vind ik anders. Een schrijver schrijft iets op, hij speelt het niet na. Al vraag ik me af of een zonde naspelen hetzelfde is als die zonde doen in het gewone leven. Voor een gespeelde schietpartij, waarbij niemand echt pijn lijdt, vind ik dat een minder makkelijke vraag dan voor een seksuele scène. Het lijkt mij duidelijk dat wie overspel naspeelt, ook echt overspel doet.”

Ds. Kaptein: „Een boek leg je tussendoor even neer, je denkt erover na. Bij een film word je vaak meegesleurd van begin tot eind. Bovendien grijpt een speelfilm terug op het fenomeen toneel. Al in de Vroege Kerk waren er ernstige bezwaren tegen toneelspel. Grotendeels deel ik die. Een christen moet een mens uit één stuk zijn, een rol spelen hoort er niet bij. Ds. C. J. Meeuse heeft daar een mooi boek over geschreven, ”Schijn bedriegt”, over de gevaren van toneelspel en speelfilms. Wat hij in dat boek naar voren brengt, daar valt veel voor te zeggen. Al kun je wat mij betreft niet per definitie alles afwijzen, want hoe zit het dan met het spelen van een stukje op een bruiloft?”

Hoe gaat u in het pastoraat om met vragen over kijkgedrag?

Ds. Krooneman: „Mensen komen niet met specifieke vragen naar mij toe over wat ze wel en niet mogen kijken. Zelf benoem ik ook weinig concreet. Misschien is dat een blinde vlek van mij, en moet ik er meer over praten. Al vind ik het belangrijk om een niveau dieper te gaan zitten. Dus uitleggen dat beelden een bepaalde aantrekkingskracht hebben, ook op mij, maar aan de andere kant Gods Woord ertegenover zetten. Alleen een opgeheven vinger werkt niet.”

Ds. Kaptein: „Klopt, de botte bijl hanteren werkt niet. Het gaat inderdaad om die bewustwording. Voor alles wat je doet, moet je de Heere kunnen danken. Een middagje in het bos met je gezin, daar kun je God gerust voor danken. Als je een film kijkt met allerlei geweld en vunzigheid erin, dan lukt danken niet meer. Wanneer ik aan jongeren vraag of het kijken van films invloed heeft op hun stille tijd, dan zegt 50 procent: Ja. Het leven met God komt erdoor onder druk te staan. De beelden vullen je hart. Wanneer ik het zo breng, wordt het stil. De boodschap landt.”

Zou een predikant een preek moeten wijden aan bijvoorbeeld het kijken van films?

Ds. Krooneman: „Dat zou kunnen. Al moet de preek dan wel in eerste instantie gaan om de uitleg van het Woord. Laat de Bijbeltekst spreken en doe geen losse uitspraken over films.”

Ds. Kaptein: „Om vanaf de preekstoel allerlei films te gaan bespreken, nee. Dat is niet de bedoeling van een preek. Aan de andere kant mogen we als predikanten zaken best bij hun naam noemen. In het artikel in het RDMagazine van vorige week, waarin vijf jongvolwassenen over hun kijkgedrag praatten, vroeg een jongere zich af: Durven dominees zonden nog concreet te benoemen? Zo’n vraag komt wel bij mij binnen.”

Ds. Krooneman: „Als je in algemene termen over zonde en genade preekt, zal iedereen het met je eens zijn. Maar als je concrete voorbeelden geeft, komt het Woord dichtbij.”

Ds. Kaptein: „Ik vind dat je moet oppassen voor symptoombestrijding. Uiteindelijk is het Evangelie een kracht Gods. Het komt er meer en meer op aan dat we in Christus zijn. Een stukje radicaliteit hoort bij het ware geloof. Van twee walletjes eten gaat dan niet langer.”

Moeten er specifieke bezinningsavonden worden georganiseerd over het kijken van films en series?

Ds. Kaptein: „Ergens denk ik dan: hoe diep moeten wij onze neus in een vuilnisbak steken om te weten dat het stinkt?”

Ds. Krooneman: „Als christen kom je meer en meer in aanraking met de wereld. Afzondering is niet meer mogelijk. Daarom pleit ik voor die bezinningsavonden. Ik was zelf ooit bij zo’n bijeenkomst over popmuziek, en ik ben me een hoedje geschrokken over wat er in die wereld gaande is. Mijn kinderen zijn nog jong, dus misschien heb ik gemakkelijk praten. Maar als ouders hun kinderen radicaal verbieden ook maar iets te kijken, zonder het daar over te hebben, werkt dat denk ik niet. Dan doen ze het alsnog, maar dan stiekem. Probeer er met elkaar open over te praten.”

Ds. Kaptein: „Als we willen dat de liefde voor de zonde verbleekt, dan moeten we er iets mooiers tegenover zetten. Laten zien hoe goed het is om de Heere te dienen en hoe groot de genade van God is. Dan verliest de wereld zijn glans en dan leren we strijden tegen de zonde.”

Dit is het slot van een tweeluik over kijkgedrag. Reageren op dit artikel? Mail naar binnen@rd.nl