De Russische grondwet is duidelijk: Iedereen in Rusland is vrij om te geloven wat hij of zij wil. De praktijk is weerbarstiger. Zeker voor leden van de Jehovah’s Getuigen. Die zijn hun vrijheid in Rusland niet zeker.

Vorig jaar was een zwaar jaar voor de Jehovah’s Getuigen. In oktober nog werd een gebouw waar leden samengekomen waren in Norilsk, een stad in de Siberische Krasnojarskregio, omsingeld en verstoord door de gemaskerde en zwaar bewapende nationale garde ”Rosgvardia”, agenten van de veiligheidsdienst FSB en een snelle reactiemacht.

Begin vorig jaar werd de Deense Jehovah’s Getuige Dennis Christensen veroordeeld tot zes jaar cel. Verder werd in 2019 in de rechtbank in Perm Aleksander Solovjov veroordeeld tot een boete van 300.000 roebel (een kleine 4500 euro). In Chabarovsk, in Ruslands Verre Oosten, werd Valerii Moskalenko veroordeeld tot 26 maanden dwangarbeid en een flinke boete. De rechtbank in Saratov veroordeelde een groep van zes Jehovah’s Getuigen tot twee tot drieënhalf jaar in een strafkolonie.

De Russische president Vladimir Poetin ontkent het probleem. Toen hij eind 2018 werd bevraagd over de heikele positie van de Jehovah’s Getuigen zei hij nog dat hij „ernaar zou kijken.” Daar is niets van terechtgekomen. Op dit moment zijn 313 Jehovah’s Getuigen verdacht, beschuldigd of veroordeeld. Twee derde van hen kreeg in 2019 voor het eerst met de autoriteiten te maken. Op het moment zitten 32 Jehovah’s Getuigen achter de tralies voor het praktiseren van hun geloofsovertuiging.

De Russische politie deed sinds het verbod in 2017 bijna 800 huiszoekingen. Meer dan de helft hiervan vonden afgelopen jaar plaats. Zeker 18 mensen werden veroordeeld in 2019. Negen van hen kregen gevangenisstraffen van twee tot zes jaar voor activiteiten zoals het leiden van of deelnemen aan samenkomsten of gebedsbijeenkomsten. Ook deze maand worden nog enkele uitspraken verwacht.

De Russische autoriteiten maakten in veel gevallen gebruik van mensen die undercover foto’s en video’s maakten van samenkomsten en ontmoetingen in huiskamers. Dat materiaal van de Bijbelstudies en zingen werd vervolgens in rechtszaken tegen hen gebruikt.

Angst

Roman Loenkin, expert op het gebied van religie in Rusland, zegt dat het tien jaar geleden nog ondenkbaar was dat Rusland zulke brute en radicale maatregelen zou nemen tegen religie en vindt het onterecht dat de Jehovah’s Getuigen worden vervolgd: „Ze houden zich strikt aan de wetten van de staat waarin ze leven.” Het is volgens Loenkin „absurd” dat de Jehovah’s Getuigen als extremisten worden weggezet. „Er heerst angst dat kerken mogelijk een manier zijn om een Oranje Revolutie in Rusland te kunnen bewerkstelligen.” Daarmee doelt Loenkin op een staatscoup zoals meerdere keren is voorgekomen in Oekraïne.

Een van de oorzaken dat Jehovah’s Getuigen in Rusland niet populair zijn, is de invloed van de Russisch-Orthodoxe Kerk op de Russische politiek. De Russische Kerk duldt eigenlijk geen ander kerkgenootschap in het religieuze landschap. Bovendien is de organisatie –in tegenstelling tot veel protestantse bewegingen– niet centraal geleid. De controle van het Kremlin op de ongeveer 400 losse organisaties is dan ook niet gemakkelijk. Ook de sterke drang naar evangelisatie valt Moskou niet lekker. De mate van vervolging wisselt overigens erg per regio.

Ook onder gewone Russen is er wantrouwen voor „de sekte.” Jehovah’s Getuigen weigeren bloedtransfusies en andere operaties. Over het algemeen wordt gedacht dat leden hun appartement moeten verkopen en het geld aan de organisatie moeten geven. Ook het feit dat Jehovah’s Getuigen niet in het leger willen dienen, stuit op irritatie bij vaderlandslievende Russen.

Human Rights Watch eist van de Russische autoriteiten dat de Jehovah’s Getuigen per direct worden vrijgelaten. „Jehovah’s Getuigen in Rusland uiten hun geloof met het risico op het verliezen van hun vrijheid”, zegt Rachel Denber, adjunct-directeur van de afdelingen Europa en Centraal-Azië van Human Rights Watch. „Niets rechtvaardigt dit ook maar een beetje. Het is tijd voor Poetin om ervoor te zorgen dat de wetshandhavers deze schadelijke vervolging stoppen.”

De vervolging is het gevolg van een wet uit april 2017 toen het Russische hooggerechtshof alle Jehovah’s Getuigenorganisaties verbood. De 395 organisaties van de zogenoemde „sekte” moesten dicht en heetten vanaf toen „extremistische organisaties.” Minstens 5000 van de in totaal 170.000 Jehovah’s Getuigen ontvluchtten het land.