Het idee voor een collecte-app ontstond tijdens een kerkdienst. Sjoerd van Oort (35) irriteerde zich aan het feit dat hij alleen contant kon geven aan de collecte in zijn gemeente, Evangelische Kerk de Pijler in Lelystad. „Ik vergat altijd geld mee te nemen en vond het maar lastig. Veel liever gaf ik digitaal. En ik was niet de enige. Er werden steeds minder munten in de collectezak gestopt.”

Hij nam een aantal deskundigen in de arm en in januari 2016 was de geboorte van Givt een feit. De app werkt vrij eenvoudig. De gebruiker kiest het bedrag dat hij wil geven, beweegt de telefoon richting de collectezak en het bedrag wordt overgemaakt naar de kerk.

In het gebouw is geen internetverbinding nodig om te kunnen geven. Het systeem werkt via een zogeheten beacon, een sensor, die Givt in de collectezak plaatst. Die zendt een signaal uit dat wordt opgepakt door de app. Deze geeft een automatische incasso-opdracht af voor het bedrag dat de gever heeft ingetoetst.

Bijna 20 procent van de kerken in Nederland, ruim 700, maken inmiddels gebruik van de Givt-app. En dat aantal groeit maandelijks. Het zijn veel evangelische gemeenten, baptistengemeenten, pinkstergemeenten en gemeenten van zevendedagsadventisten die in zee gingen met Givt. Maar ook tientallen vrijgemaakt-gereformeerde kerken, christelijke gereformeerde kerken en hervormde gemeenten collecteren met de app.

Veilig

De eigen gemeente van Van Oort was de eerste die geld ophaalde via Givt. Het legde de kerk geen windeieren. „Mensen geven met Givt vier keer meer dan contant of met collectebonnen, blijkt uit onze gegevens. Ze laten zich meer leiden door het moment. Een extra collecte voor een goed doel herinneren mensen zich vaak pas als deze in de dienst wordt aangekondigd. Bij collectebonnen is het dan te laat om iets extra’s in de collectezak te doen. Digitaal doneren kan op elk moment.”

De app is 100 procent veilig, zegt de bedenker van Givt. „Omdat we via een automatische incasso werken, kan de gever een transactie altijd binnen twee maanden ongedaan maken. Het kunnen terugdraaien maakt Givt veiliger dan elk ander systeem. Zelfs bij diefstal van de telefoon kan iemand een gedane gift terugdraaien.”

Niet alleen kerken maken gebruik van de geefapp. Ook stichtingen en organisaties, zoals Opwekking, JijDaar, GZB, SDOK en MAF, doen dat. De app is zelfs geschikt voor een straatmuzikant of dakloze, zegt Van Oort. „Die kan eenmalig een QR-code aanvragen bij Givt. Mensen kunnen onze app installeren, de code scannen en zo geld geven. De gebruiker krijgt één overzicht van zijn donaties. Dat is gemakkelijk voor de belastingopgave.”

Via Givt kunnen mensen blijven geven, en dat is belangrijk, vindt hij. „Geven is meer dan alleen een financiële transactie. Het gaat om het gebaar, om een gevoel. Daarom laat Givt de gever in de kerk ook nog steeds met zijn hand naar de collectezak gaan. Iemand geeft niet alleen geld, maar laat ook zien: ik ben onderdeel van deze groep en ik steun dit doel. Dat idee van geven als beleving staat centraal bij Givt.”

Het bedrijf, dat een kantoor heeft in Lelystad en in Kortrijk (België) en zeventien werknemers telt, bezoekt elke maand veertig tot vijftig kerken om ze warm te maken voor het concept van Givt. „Dat lukt aardig, maar traditionele kerken zijn heel voorzichtig. Besluitvorming over nieuwe zaken loopt vaak via allerlei commissies en duurt maanden.”

Een bezwaar dat regelmatig terugkomt, gaat over de kosten die Givt rekent. „Een kerk of organisatie betaalt over de donaties die worden gedaan transactiekosten en een bedrag voor het ontwikkelen van de app. Bij een gift van tien euro gaat het om een bedrag van ongeveer vijftig eurocent. Dat geld is voor ons noodzakelijk om te kunnen blijven investeren. Ook zijn er eenmalige opstartkosten van 75 euro.”

Heet hangijzer voor kerken in de gereformeerde gezindte is het gebruik van de smartphone in de kerk. „Bij het Kerkelijk Bureau van de Hersteld Hervormde Kerk zit iemand die heel enthousiast is over ons concept. Veel kerken in zijn kerkverband hebben echter veel moeite met het gebruik van de telefoon in de kerk. Ambtsdragers zijn bang voor jongeren die gaan Facebooken en appen tijdens de kerkdienst.”

Een angst die ongegrond is, vindt de bedenker van Givt. „We horen dat van geen enkele gemeente terug. Ik denk dat het niet waar is. De meeste jongeren hebben hun apparaat nu ook al bij zich.”

Uitgang

De hervormde gemeente in Doornspijk was zich terdege bewust van dit gevaar toen ze met Givt in zee ging, vertelt ouderling-kerkrentmeester L. van Dijk. Daarom besloot de kerkenraad alleen digitaal te collecteren bij de uitgang. „We willen het gebruik van de smartphone tijdens de dienst niet stimuleren. Nu hoeven kerkgangers pas aan het einde van de kerkdienst hun telefoon te pakken. Ze kunnen via één contactmoment geven aan drie collectes tegelijk.”

Sinds oktober van dit jaar collecteert de gemeente digitaal. Het idee erachter was om ook jongeren de mogelijkheid te bieden om te geven aan de kerk, zegt Van Dijk. „In veel gezinnen pakken de kinderen voor kerktijd snel wat geld of collectemunten uit het potje van hun ouders. Via deze app kunnen jongeren zelf een bijdrage leveren aan de collecte. Zij doen steeds meer digitaal, dus dit sluit goed bij hen aan.”

Of jongeren ook daadwerkelijk mobiel doneren, kan Van Dijk niet zeggen. „De penningmeester kan niet zien wie er gegeven heeft, alleen het bedrag is zichtbaar. Ik vermoed dat vooral jeugd en ouderen met belangstelling voor ict de app gebruiken.”

De gemeente heeft de digitale collectezak kortgeleden bij de catechisaties en op Bijbelkring geïntroduceerd. Ook mensen die thuis via kerkdienstgemist.nl de dienst beluisteren, kunnen doneren met de app. „De kosten van die techniek zijn best hoog. Een gemeente betaalt per minuut dat iemand meeluistert. Het is fijn als mensen op deze manier een bijdrage kunnen leveren.”

Of er in zijn gemeente digitaal meer gegeven wordt dan contant, durft Van Dijk nog niet te zeggen. „Met collectemunten geeft het merendeel van de kerkgangers 0,65 of 1,10 euro per collecte. Met de app zit niemand onder de 2,00 euro. Het lijkt er dus wel op, maar ik vind het nog te vroeg om conclusies te trekken.”

Lees ook

De digitale collectezak komt er aan

Overstag

Hij verwacht dat het gebruik van de app Givt in Doornspijk zal toenemen. „Mensen hebben steeds minder contant geld in huis. Digitaal collecteren moet nog meer bekendheid krijgen, maar het zal de geefmethode van de toekomst worden.”

Ook Van Oort denkt dat het een kwestie van tijd is dat de gereformeerde gezindte zal overstappen op digitaal doneren. „Je ziet al dat steeds meer predikanten meegaan in de digitalisering en een iPad op de kansel gebruiken. Zodra kerken zien dat hun angst voor telefoongebruik in de eredienst niet reëel is, zullen ze overstag gaan. Over enkele jaren is mobiel doneren in de kerk de gewoonste zaak van de wereld.”

Andere geefapps

Naast Givt zijn er nog enkele collecteapps op de markt. Deze apps zijn vooral bedoeld als communicatieplatform voor een gemeente, maar bieden ook een digitale collectefunctie aan.

1. Scipio

Deze app heeft een rechtstreekse relatie met Scipio, het ledenregistratiesysteem van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). De app stelt gemeenteleden in staat om geldelijke toezeggingen aan de kerk door te geven en digitaal te doneren. Dit gebeurt via een saldo of tegoed dat de gebruiker kan opwaarderen.

2. Chrch

Via de collectefunctie kan een gebruiker betalen aan doelen waar die week voor wordt gecollecteerd. Het werkt als een soort digitale collectebonnen met een tegoed dat opgewaardeerd kan worden met iDeal. Het opgewaardeerde bedrag komt binnen op de rekening van de kerk. De penningmeester maakt dit geld over naar de betreffende doelen.

3. Kerkgeld

Bij deze app verlopen alle transacties via de webwinkel van Stichting Kerkelijk Geldbeheer (SKG) Collect. Via de webwinkel kan de deelnemende kerk betalingen regelen, incasso’s aanbieden, maar ook producten verkopen. Het innen van donaties zoals Kerkbalans verloopt eveneens via de webwinkel.

4. Donkey Mobile

Nieuwe app waarvan de maker een samenwerking is aangegaan met de PKN. Donkey Mobile is vooral een communicatieplatform, maar digitaal collecteren behoort tot de mogelijkheden.

„Collecteapp functioneert als elektronische portemonnee”

Waarom zamelen we überhaupt nog geld in tijdens de kerkdienst? Die vraag krijgt musicoloog en hymnoloog dr. Jan Smelik regelmatig. „Mensen redeneren dan: We kunnen thuis in onze eigen tijd wel geld overmaken naar de kerk. Dit voorkomt dat we gasten in de kerk om geld hoeven vragen.”

Het collecteren in de liturgie is echter veel meer dan een administratieve handeling om de kerk of goede doelen van inkomsten te voorzien, zegt de vrijgemaakt-gereformeerde Smelik. „De collecte symboliseert dat wij onszelf met heel ons bestaan als offer van dankbaarheid aan God willen geven. Het geld dat we daarbij geven, is symbool voor ons en onze bezittingen.”

Zijn bezwaar tegen collectebonnen en -munten is dat die „de rijke symboliek van de collecte bepaald niet bevorderen. Collectebonnen en -munten zijn in het dagelijks leven waardeloos. Het geld stond al op de bankrekening van de kerk toen de gever de collectebonnen kocht.”

Een collecte-app zoals Scipio, waarbij de gebruiker een tegoed op zijn telefoon kan zetten waarmee hij de collecte betaalt, heeft hetzelfde nadeel, vindt Smelik. „Het offer heeft al plaatsgevonden toen de gever het account opwaardeerde. De symbolische handeling verschraalt tot een zakelijke, administratieve daad.”

Op dit punt heeft de Givt-app volgens de liturgiekenner een voordeel. „De kerkganger verricht een handeling waarbij hij of zij op dat moment ook echt een betaling verricht. De app maakt gebruik van een betaalmiddel dat in het dagelijks leven geaccepteerd en geldig is.”

Als een smartphone in kerkdiensten alleen voor liturgische zaken gebruikt wordt, heeft Smelik geen bezwaar. „Wanneer een telefoon in de kerkdienst gebruikt wordt om de Bijbel mee te lezen, liederen mee te zingen of gaven te geven, functioneert hij als een digitaal, elektronisch (lied)boek of elektronische portemonnee. Dit lijkt mij liturgisch verantwoord.”