De hele wereld als mogelijke vakantiebestemming, duizenden potentiële dates via de datingapp en tien verschillende soorten pindakaas. Op veel gebieden, waaronder studie, werk, de liefde en religie, zijn er steeds meer opties om uit te kiezen. Voor de autonome mens is vrijheid en zelf keuzes kunnen maken het hoogste ideaal. Toch heeft dit ook een grote keerzijde, zo is mijn overtuiging.

Wanneer bewuste, individueel genomen keuzes het leven bepalen, kom je ook alleen maar tegen wat je had verwacht. Je komt niet meer echt in aanraking met het onverwachte. Het onbekende, andere en vreemde laat je niet toe. Je wordt niet verrast door wat op je pad komt. Keuzevrijheid vervreemdt zo van het vreemde.

Hoewel de beschikbare informatie in een tijd van Facebook en Google enorm is, kom je digitaal ook vooral tegen wat binnen je eigen straatje past. De Mark Zuckerbergs van deze wereld zorgen ervoor dat je voornamelijk die informatie voorgeschoteld krijgt die past bij jouw voorkeuren. Algoritmes kennen door ons surfgedrag de keuzes die we maken. De berichten en het nieuws dat je te zien krijgt, sluit naadloos aan op je politieke voorkeur, opleidingsniveau en interesse. Geconfronteerd met informatie die daarmee in strijd is, word je nauwelijks, en dat is eigenlijk ook wel erg comfortabel.

Bubbel

Nu er zoveel keuzemogelijkheden zijn, bepaal je zelf met welke vrienden je de vrijdagavond doorbrengt. Je weet wat je kunt verwachten, maar tegelijkertijd is er geen ruimte meer voor verrassingen. De kans dat je met een onbekende aan de praat raakt, is hierdoor maar klein.

Het lijkt daardoor ook steeds gemakkelijker te worden om in een bepaalde ‘bubbel’ te leven. Je kiest zelf met welke mensen je je omringt en met welk gedachtegoed je in aanraking komt. Er zijn verschillende soorten sociale bubbels, op het gebied van zowel opleidingsniveau en politieke oriëntatie als religie. Bubbels waar ook ik me vaak genoeg en graag in bevind. Het leven in een bubbel is fijn en overzichtelijk, in een wereld die verwarrend kan zijn en waarin je door een constante beelden- en informatiestroom beïnvloed wordt.

De realiteit buiten de bubbel blijkt vaak in sterk contrast te staan met het veilige wereldje binnen in de bubbel. Het gevaar bestaat dan ook dat je terugtrekken in het eigen wereldje zorgt voor een zekere onverschilligheid voor alles wat daarbuiten gebeurt. Dat zorgt voor verlies aan vermogen om je te laten raken door het leed van de ander. De keuzevrijheid maakt het mogelijk om alles wat voor enig ongemak zorgt of een beroep op je doet zorgvuldig uit je leven te filteren. Een bepaalde openheid of empathie voor de ander die zo compleet anders is dan je zelf bent, gaat daarmee verloren.

Tegenwicht

Het begrip ”alteriteit”, bekend van de filosoof Emmanuel Levinas, kan hierbij tegenwicht bieden. Het gaat erom de ander vanuit het perspectief van de ander te bekijken. In de ontmoeting wordt ruimte gecreëerd waarin de eigen normen en ideeën worden losgelaten. „Het wezenlijke kenmerk van de Ander is zijn anders-zijn”, zo schrijft Levinas. „Als we de Ander zouden kunnen begrijpen, bekennen en bezitten, dan zou hij de Ander niet zijn.” Zo kom je in de ontmoeting met de ander ook in aanraking met het onbekende.

In de christelijke traditie is de ontmoeting met de ander ook de ontmoeting met God. Abraham verleent gastvrijheid aan drie vreemdelingen en blijkt later God zelf te ontvangen. Ook de Emmaüsgangers nodigen de vreemdeling uit die zich bij hen heeft gevoegd. Later blijkt Hij Jezus zelf te zijn.

In de eeuwen na Christus wordt dit idee verder uitgewerkt. Kerkvader Clemens van Alexandrië schrijft: „Je hebt je broeder gezien; je hebt je God gezien.” Ook voor Augustinus is het van wezenlijk belang dat elk mens die gastvrijheid geniet feitelijk Christus zelf is. Door gastvrijheid aan iemand te verlenen, door diegene toe te laten, leer je volgens hem Christus kennen.

Gastvrijheid is behalve een plicht in christelijke zin ook een uiting van een grondhouding tegenover de medemens. Een houding waarbij niet gedacht wordt vanuit de eigen keuzevrijheid en waarbij de eigen voorkeuren en behoeftes niet op de eerste plaats staan.

Heilzaam

Ik ben ervan overtuigd dat een open houding ten opzichte van het onverwachte, het onbekende en de ander voor iedereen heilzaam is. In tijden van politieke versplintering en toenemende polarisatie kan het toelaten van het onbekende tegenwicht en nuance bieden. Ga in gesprek met mensen die er misschien een heel andere overtuiging op nahouden dan je zelf. Vaak zit de wereld niet zo zwart-wit in elkaar als het op het eerste gezicht lijkt en zijn mensen niet zo gemakkelijk in een hokje te stoppen.

Met een open houding kunnen ruimte voor de ander en wederzijds begrip ontstaan, wat overigens niet betekent dat je het met elkaar eens moet zijn. Wanneer contact niet als functioneel wordt gezien, als middel op je eigen weg naar succes, kun je met een open blik en een ontspannen houding naar de wereld kijken. De moed hebben om onbevangen een nieuwe situatie tegemoet te treden, maakt echte ontmoeting mogelijk. Ontmoeting waarbij je misschien zelfs een glimp van God kunt opvangen.

De auteur studeert theologie en bedrijfskunde aan de Radboud Universiteit.