Brede coalitie strijdt voor herstel van de biodiversiteit
Omdenken en samenwerken. Dat zijn de toverwoorden als het gaat om het herstel van de soortenrijkdom in Nederland. Boeren en boswachters die denken in oplossingen in plaats van in problemen.
Een halfuurtje aan tafel zitten met ecologe Louise Vet is genoeg om aangestoken te worden door haar enthousiasme. De voorzitter van Deltaplan Biodiversiteitsherstel is niet te stuiten. „We zitten helemaal op één lijn met minister Schouten. Maar we zijn niet afhankelijk van haar. Als morgen het kabinet valt, moet zij stoppen, maar wij gaan net zo hard door.”
Wij. Dat zijn de kwartiermakers van het deltaplan. Die term heeft een militaire oorsprong: kwartiermakers zijn de soldaten die vooruit worden gestuurd om voorbereidingen te treffen voordat de overige militairen arriveren. Voorlopers, wegbereiders.
Wie Vet haar plannen uiteen hoort zetten, krijgt ook een idee dat er een militaire strategie wordt uitgelegd. Vastberaden. Nu geen geintjes meer, nu actie. Daar is het ook hoog tijd voor, vindt Vet. „De aarde heeft in mijn ogen al 3,8 miljard jaar zonder ons mensen gefunctioneerd. Wij komen 1 minuut voor 12 binnen en maken er een zootje van. Het is ons gelukt om ervoor te zorgen dat de bodem van een gebied zo groot als China dood is. Het functioneert niet meer.”
Als voorbeeld noemt Vet het Midden-Oosten. „Tussen de Eufraat en de Tigris is de landbouw begonnen. Er was geen vruchtbaarder streek op aarde. Nu bestaan landen zoals Syrië en Irak voor een groot deel uit woestijn waar definitief niets meer mee te beginnen is.”
Al die planten- en diersoorten op aarde hadden en hebben volgens Vet een duidelijke functie: „Dat het water schoon blijft, dat de bodem vruchtbaar blijft, dat de ecosystemen in stand blijven. De natuur zorgt voor zichzelf.”
Als voorbeeld noemt Vet de voortplanting van mensen. „Een man trouwt met een vrouw uit een heel andere familie. Als zij kinderen krijgen, wordt het DNA van de man lekker door elkaar gehusseld met het DNA van de vrouw. Dat zorgt ervoor dat bij een erge ziekte niet de hele familie in één keer uitsterft.”
Uitgekleed
Dezelfde mens –in de ogen van Vet niet meer dan een diersoort met een hoge mate van intelligentie– kiest nu voor een monocultuur bij gewassen, een geüniformeerd landschap en weinig genetische verschillen bij gehouden diersoorten. „Op alle niveaus is de biodiversiteit uitgekleed.”
Met de uitspraak „God heeft ons de aarde niet gegeven om te vernietigen, maar om te bewaren” toont Vet haar christelijke opvoeding. „Ik ben opgegroeid in een streng rooms-katholiek gezin. Op mijn twaalfde ontdekte ik dat er nog veel meer religies waren. Toen ik vijftien was, heb ik definitief afscheid genomen van het geloof. Maar dat het Reformatorisch Dagblad zo’n Week van de Schepping organiseert, vind ik fantastisch. Iedereen moet vanuit zijn of haar achtergrond doen wat noodzakelijk is als het gaat om het herstel van de biodiversiteit.”
Tot hiertoe
Want dat het zo niet langer kan, daar is de maatschappij de laatste jaren volgens de ecologe wel achter gekomen. Onder leiding van Vet is er een brede coalitie gevormd van in eerste instantie negentien verschillende partijen. Ze werken aan het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. „Samen zeggen we: tot hier toe en niet verder.”
Het rijtje namen van deelnemende organisaties onderstreept de breedte van de coalitie: LTO Nederland gebroederlijk naast Natuurmonumenten, de Rabobank en de Vlinderstichting, het Wereld Natuur Fonds naast het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel. „Elke organisatie vraagt zich af: Wat kan ík bijdragen aan het herstel van de biodiversiteit? Dus niet wijzen naar een ander, nee, wat kan ík doen?”
Daar rollen hele mooie dingen uit. De Rabobank gaat de rente van leningen aan boeren die de natuur een handje helpen, verlagen. Als zij land pachten bij Natuurmonumenten, gaat de pachtprijs omlaag als zij hun steentje bijdragen aan het herstel van biodiversiteit.
Vet hoopt dat steeds meer partijen zich zullen aansluiten. Overheden zoals ministeries, provincies, waterschappen en gemeenten bijvoorbeeld. „Uitbreidingen van bebouwing en infrastructuur wordt zo uitgevoerd dat ze natuur bevorderen, samenwerking met andere grondgebruikers stimuleren en een positief effect hebben op natuur in het omliggende landelijk gebied”, zo staat de opdracht voor deze (semi)-overheden opgetekend in het droombeeld voor 2030 dat in het deltaplan is opgenomen.
Maar ook bedrijven en ondernemers zijn van harte uitgenodigd in de coalitie te stappen. Wie het droombeeld leest, ziet hoe belangrijk de rol van agrarische ondernemers is. Maar ook dat zij beloond moeten worden voor hun inzet in de natuur. „Agrarische ondernemers krijgen een prijs die past bij de natuurinclusiviteit van hun producten en een aantrekkelijk beloning voor het produceren van biodiversiteit.” Het verdienmodel voor zo’n boer die naast gewassen ook natuur produceert moet zelfs zo aantrekkelijk worden „dat ook toekomstige generaties graag agrarisch ondernemer wil worden.”
Stapeling
De boer moet niet langer alleen afhankelijk zijn van de lage prijzen die hij voor zijn producten krijgt, vindt Vet. „In de toekomst ontstaat er een stapeling van verdienmodellen. Je ziet nu al dat de verkoop van streekproducten stijgt. Ook zijn er al voorbeelden waarbij de boer betaald wordt voor akkerranden vol met bloemen. Daarnaast kun je denken aan een keurmerk voor producten die geproduceerd zijn in een biodiversiteitsrijke omgeving. Voor die producten krijgt de natuurvriendelijke boer meer betaald.”
Daarmee is Vet aanbeland bij de belangrijkste en invloedrijkste deelnemer van de coalitie: de burger. Die kan „ontzettend veel” doen om de biodiversiteit te bevorderen. „Kies in de supermarkt niet alleen maar voor producten die voor de laagste prijs zijn geproduceerd. Als er zo’n biodiversiteitskeurmerk komt, trek dan ook de portemonnee om daar iets meer voor te betalen.”
LTO Nederland werkt ondertussen aan een fonds waarin burgers geld kunnen storten. Daarmee kan de landbouworganisatie natuurvriendelijke boeren compenseren voor de lagere opbrengsten.
Maar de burger kan in zijn eigen tuin en omgeving ook al heel veel doen, denkt Vet. „Gooi tegels zo veel mogelijk de tuin uit en zorg dat er bloemen bloeien. De insecten zijn er blij mee. Leg struwelen en heggen aan zodat vogels en kleine dieren er beschutting kunnen vinden. Probeer dit ook voor elkaar te krijgen in de wijk waar je woont. En stem op partijen die dit ook belangrijk vinden.”
Vet benadrukt iedere keer dat we „met z’n allen aan de bak moeten. We hebben iedereen nodig. Van de enkele burger tot het grootste ministerie. Van de kleinste boerderij tot de grootste ondernemer. Het kan nu niet zo zijn dat er ergens een solo-lobby begint die de andere kant op gaat. Gelukkig hebben we het kabinet met minister Schouten helemaal achter ons staan.”
Herstel kan
De ecologe gelooft ook vast dat het kan: herstel van de soortenrijkdom in Nederland. „Het zal niet van vandaag op morgen geregeld zijn. Het heeft tijd nodig. Maar aan de andere kant hebben we niet veel tijd. Er is al zo veel verloren gegaan. We moeten redden wat er nog te redden valt en tegelijkertijd werken aan het herstel.”
Als voorbeeld van samenwerking en succesvol biodiversiteitsherstel noemt Vet het project Ruimte voor de Rivier. „Daar is door heel veel verschillende partijen gewerkt aan veiligheid en tegelijkertijd aan natuurherstel. Met prachtig resultaat. Allerlei planten- en diersoorten keren terug rond de rivieren. Zo moet het in de rest van Nederland ook.”
