Even terug in de geschiedenis. In 2014 knapten cao-onderhandelingen tussen de traditionele vakorganisaties (waaronder de reformatorische RMU) en INretail, de werkgeversorganisatie in de mode-, sport- en lifestylebranche, af op een „onoverbrugbaar meningsverschil” over de toeslag voor werken op zondag. INretail vond die „niet meer van deze tijd.” Het jaar daarop sloot de organisatie een cao-akkoord met de piepkleine vakcentrale AVV (Alternatief voor Vakbond). De zondagstoeslag ging op de helling, al werd ze nog niet afgeschaft. Ook de branchevereniging voor bloemisten VBW ging met de AVV in zee, met hetzelfde gevolg.

In 2016 waren het de werkgevers in de groothandel in groente en fruit die de toeslag voor werken op zondag fors wilden verlagen.

Proef

Vorig jaar sloot INretail weer een cao-akkoord, deze keer met CNV, de Unie en AVV. Daarbij werd afgesproken dat er een proef zou komen om medewerkers die dat willen, de toeslag voor werken op (een) zondag of wettelijke feestdag te laten verschuiven naar een doordeweekse dag die hen beter uitkomt. Een moslim bijvoorbeeld heeft misschien liever op het Suikerfeest vrij dan op Tweede Paasdag.

Momenteel onderhandelen FNV en CNV met de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Houtondernemingen (VVNH) over een nieuwe cao, die geldt voor ongeveer 5000 medewerkers. Een van de punten op het wensenlijstje van de werkgevers: de zondag moet in de nabije toekomst een gewone werkdag worden. Zonder toeslag dus, nu is die nog 100 procent.

RMU

Voor de reformatorische vakorganisatie RMU –zelf geen onderhandelingspartner, maar wel met tientallen leden die in de branche werken– was dat inmiddels aanleiding om de VVNH een brief te schrijven. De RMU wijst erop dat het „voor de hele samenleving” belangrijk is dat de zondag een rustdag blijft. „Wanneer het salaris voor de zondag verlaagd wordt tot het kale loon zonder toeslag zullen er meer houthandels opengaan en wordt de druk op de medewerkers groter om hierin te participeren”, schrijft de RMU.

De zorg steekt echter dieper. De leden van de RMU werken uit principe niet op zondag. Toch verzet de vakorganisatie zich tegen het morrelen aan de zondagstoeslag. De RMU vreest dat het in 2001 ingevoerde wettelijk recht om zondagswerk te weigeren er door onder druk komt te staan.

Stok

De verklaring lijkt wat gezocht, maar is in feite heel eenvoudig: zonder zondagstoeslag zullen ook veel niet-christenen op zondag liever wat anders doen dan werken. En daarmee krijgen bijvoorbeeld (grote) winkels een stok in handen om een hond te slaan. Die stok is het doen van een beroep op ”bedrijfsomstandigheden”, die het noodzakelijk maken dat medewerkers toch op zondag aan de slag gaan. De Arbeidstijdenwet biedt daarvoor sinds 1996 de ruimte.

Onwillige werknemers op hun beurt kunnen dan naar de wettelijke mogelijkheid grijpen om te weigeren. Maar als steeds meer werknemers dat doen, zou het wettelijk recht in de gevarenzone kunnen komen.

De boot af

De RMU kreeg netjes antwoord: de brief is ontvangen en werkgevers gaan ervan uit dat FNV en CNV de zorgen in de onderhandelingen meenemen. Die houden inderdaad vooralsnog de boot af. Werkgevers gaan volgens FNV-onderhandelaar Fedde Boonstra veel te gemakkelijk in op een trend om continu klaar te moeten staan voor hun klanten en creëren daarmee hun eigen bezettingsprobleem. „In een gespecialiseerde branche als de houthandel zien wij geen enkele noodzaak om op zondag te moeten werken”, zegt hij desgevraagd.

Denken alle werkgevers in de houthandel er hetzelfde over? Volgens Boonstra niet: het zijn vooral een paar grote ondernemingen die langere werkdagen en werken op zaterdag en zondag in de cao als normaal willen bestempelen. „Het is voor kleine bedrijven niet haalbaar om daarin mee te gaan.”