Dat de Koerden in de steek worden gelaten, is geen nieuw fenomeen, schreef ik in maart 2018. Toen was de Koerdische stad Afrin in Syrië gevallen, nadat Turkije de aanval had geopend op de slecht bewapende Koerdische strijders. Het is verbazingwekkend hoe snel dit fenomeen zich nu weer voordoet.

Zowel Amerika als Rusland keek in maart vorig jaar toe. De twee landen gaven de Turkse president Erdogan achter de schermen alle ruimte om de stad in te nemen. De Koerden zagen hoe de grote machten hen aan hun lot hadden overgelaten.

Amerika, Frankrijk en Engeland hebben in de afgelopen maanden de Koerden niettemin warm gemaakt om tegen IS te blijven vechten. Dankzij de Koerdische strijders was de hoofdstad van de kalifaat ingenomen. Bij de strijd offerden duizenden Koerdische strijders hun leven op. De coalitie tegen IS beloofde de Koerden achter de schermen een vorm van autonomie. Ook Israël steunde de Koerdische aspiraties.

De steun heeft echter niet lang geduurd. Amper een jaar later worden de Koerden weer in de steek gelaten. President Trump trekt zijn troepen terug uit Syrië. Hij heeft met welgeteld één telefoongesprek een ‘geweldige’ deal met president Erdogan gesloten. „Erdogan zal de rest van IS vernietigen”, lazen wij in een van de vele tweets van de machtigste man van de wereld.

Voor Trump is er zo geen reden meer om in Syrië te blijven. Over wat er nu met de Koerden gaat gebeuren, heeft de twitterende president blijkbaar niet nagedacht. Erdogan likt alvast zijn vingers af bij zijn plan om de Koerdische bondgenoten van de Amerikanen en Europeanen „on the ground” te vernietigen. Een Turkse minister heeft dit ook publiekelijk verklaard.

Macron

Trump laat de Koerden dus barsten. Maar wat gaan de Europese machten doen? Vooral Frankrijk sputtert, onder leiding van president Macron, nog tegen nu de Koerden dreigen te worden afgeslacht door Erdogan. Is dat een kwestie van puur eigenbelang, om de golf van geweld in de Franse steden in toom te houden, of is dit het begin van een andere wereldorde?

Columniste Caroline de Gruyter citeerde in haar column (NRC, 22-12) de Amerikaanse diplomaat Richard Haass over het naderende einde van de huidige wereldorde als volgt: „Een wereldorde komt meestal tot zijn eind na een lange periode van geleidelijke verslechtering, niet door plotselinge ineenstorting.” Moeten de Koerden tot de conclusie komen dat juist zij de dupe worden van die geleidelijke ineenstorting van de naoorlogse wereldorde, waarin Amerika een toonaangevende plaats verwierf? Is het wellicht de enige troost voor de heldhaftige Koerdische strijders dat ze in de geschiedschrijving te boek zullen staan als het slachtoffer van het einde van een politiek tijdperk?

Dat er in die naoorlogse wereldorde beweging zit, is met het aantreden van Trump wel zichtbaar geworden. Maar dat juist de meest loyale westerse bondgenoten in de brandhaard van Syrië en Irak, de Koerden dus, abrupt voor de Ottomaanse leeuwen in Ankara gegooid zullen worden, komt toch ook voor de Amerikaanse minister van Defensie Mattis als een donderslag bij heldere hemel. Er is geen sprake van een geleidelijke, zoals Richard Haass vaststelt, maar van een plotselinge ineenstorting van de wereldorde, als we de Koerden in ogenschouw nemen.

Assad

Of kunnen de Koerden nog wel hun hoop vestigen op de Fransen? Zullen zij de bestaande wereldorde in Syrië, desnoods tijdelijk, gaan handhaven?

Als erfgenamen van keizer Napoleon en president De Gaulle hebben de Fransen wel altijd hun reserves getoond als het erom gaat aan de leiband van de Amerikanen te lopen. Maar ook een dreigende opleving van IS is voor de Fransen in elk geval een belangrijke reden om de Koerden niet helemaal in de steek te laten. Immers, in haar hoogtijdagen in Irak en Syrië motiveerde en stimuleerde IS tientallen islamitische strijders om in Frankrijk veel slachtoffers te maken.

Hoop doet leven voor de Koerden. Maar meer is het niet. De Fransen zijn namelijk in alle opzichten te zwak om met evenveel macht als Amerika in het Midden-Oosten te kunnen opereren.

Hebben de Koerden dan eventueel nog andere opties dan de Fransen? Zure Arabische koffie drinken bij hun onderdrukker van weleer. Hij zetelt nog steeds in Damascus. Juist ja, Assad! Van hem hoeven de Koerden echter niet veel te verwachten. Hij zal het op termijn met Erdogan op een akkoordje gooien om het ‘probleem’ dat Koerden heet voor tientallen jaren te elimineren. De cirkel is dan rond en de politieke situatie in Syrië van voor de oorlog hersteld.

De auteur is freelancejournalist.