Deze week is het faillissement uitgesproken over het Slotervaartziekenhuis en de IJsselmeerziekenhuizen, vestiging Lelystad. Van beide was zorgondernemer Loek Winter eigenaar. Deze ‘ziekenhuisdokter’ koopt noodlijdende zorginstellingen op om ze winstgevend te maken.

Als toezichthouder bij een zorginstelling hoorde ik in de wandelgangen wel eens verhalen waarom dat niet altijd een goed idee was. Eerder dit jaar berichtte dagblad Trouw dat de cliëntenraad van DeSeizoenen (een woongemeenschap voor verstandelijk gehandicapten) Winter voor de rechter had gesleept. Men vond dat hij jaarlijks anderhalf miljoen aan zorggeld wegsluist naar aandeelhouders. Dat gebeurt via een forse huur die de zorgbedrijven aan Winters vastgoed-bv’s betalen. Zoals Winter eerder al zei tegen NRC Handelsblad: „Op zorg wordt niet verdiend, vastgoed is het verdienmodel.”

De ziekenhuizen zijn failliet, maar dit model was al failliet. Moreel failliet.

Vorige week overleed oud-premier Wim Kok. Hij is op allerlei manieren geprezen om zijn eenvoud, doortastendheid en zelfs staatsmanschap. Op dat laatste valt het nodige af te dingen, aldus politicoloog Patrick Overeem. Kok durfde door te pakken toen de Nederlandse verzorgingsstaat te duur werd. Maar de methode die hij daarvoor gebruikte, bezorgt de samenleving tot op de dag van vandaag problemen.

Kok werd de architect en uitvoerder van de privatiseringsgolf die over Nederland kwam. Hij verliet de sociaaldemocratische principes voor de logica van de markt, die alles beter zou kunnen organiseren. Goed bedoeld, maar het pakte anders uit. Zonder Wim Kok geen Loek Winter.

Gaandeweg werd duidelijk hoe slecht dit type marktwerking is voor de zorg. De zorg is geen markt en kan niet volgens de disciplines van vraag en aanbod worden geregeerd. Niet alleen omdat er vaak weinig te kiezen valt uit aanbieders van wie het product zich nauwelijks laat vergelijken, maar vooral omdat zorgvragers geen klanten zijn.

In de ggz gaan steeds meer stemmen op om niet meer van cliënten te spreken, maar van patiënten. Terecht natuurlijk. Geestelijke gezondheidszorg is geen elektriciteit en je wandelt niet als klant een ziekenhuis binnen.

Het is even wrang als symbolisch dat binnen een week na Koks overlijden het failliet van zijn wending naar de markt zo zichtbaar wordt.

De auteur is hoogleraar systematische theologie. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.