Seksueel misbruik onder christenen krijgt weer volop aandacht. Recent was het Orlando B., ‘apostel’ op Curaçao, die in hoger beroep veroordeeld werd tot veertien jaar cel. Ik las het en zuchtte. Alweer een bericht in de constante stroom aan berichtgeving rondom seksueel misbruik in christelijke organisaties.

Ik durf van mezelf te beweren dat ik een groot hart heb voor de kerk als ”instituut”, anders dan veel van mijn generatiegenoten uit mijn rooms-katholieke jeugd. Anders ook dan veel gereformeerden, denk ik, die op dit moment hun instituut de rug toekeren.

Bij de toenemende stroom van meldingen rondom misbruik in de kerk schoot ik aanvankelijk in de relativerende modus. Natuurlijk ontkende ik niet de ernst van het misbruik als zodanig, maar ik vond toch wel dat critici van ‘de’ kerk ook maar eens breder moesten kijken. De cijfers liegen er niet om: in de sportwereld, in de jeugdzorg... overal regent het meldingen. Laat dit geen koren op de anti-kerkmolen zijn. Het probleem is veel breder en zit veel dieper.

Maar hoe duidelijker de omvang van het misbruik in de kerk werd, hoe meer ik van mijn eerste (toch wel verdedigende) reflex werd bevrijd. Sterker nog, ook in mij is wantrouwen gegroeid ten opzichte van de combinatie religie, instituut en macht.

Nederland heeft een probleem met Zwarte Piet, maar ik krijg een gevoel van onbehagen bij de kindervriend himself. Welk kind wil nu nog op schoot zitten bij een bisschop?

Dat misbruik buiten de kerk net zo vaak voorkomt, doet weinig ter zake. Sterker nog, ik zou nu zelfs stellen dat het een nóg groter kwaad is wanneer een christen slachtoffers maakt.

Hiermee wil ik niets afdoen van het grote kwaad dat misbruik in zichzelf is, ongeacht de religieuze identiteit van de dader. De pijn van het slachtoffer blijft onverminderd. Maar een christen maakt éxtra slachtoffers.

Vaak wordt dan als eerste het imago van de kerk genoemd en de boodschap die ze hoort uit te dragen, het Evangelie. Als een kerk niet betrouwbaar blijkt, hoe geloofwaardig is haar boodschap dan nog? Terecht is misbruik binnen de kerk koren op de molen van critici. En zo is een eerste bijkomend slachtoffer van dat misbruik het Evangelie zelf.

Maar het is nog erger. Ook Christus zèlf is slachtoffer door dit misbruik. Daarop wijst een passage in Paulus’ eerste brief aan de Korinthiërs (hoofdstuk 6), waar Paulus waarschuwt voor „ontucht”. Daarbij heeft hij het niet over seksueel misbruik, maar over de gevolgen van elke vorm van ontucht voor de dader: iemand die ontucht pleegt, tast zijn eigen lichaam aan en daardoor óók het lichaam van Christus.

We kennen de lichaam-van-Christusmetafoor vooral uit 1 Korinthe 12, waar Paulus hem uitwerkt in de context van de vele gaven en de ene Geest. Maar eerder in de brief gebruikt Paulus de lichaamsmetafoor dus ook al. Zoals ieders gave nodig is voor een goede werking van het hele lichaam, zo heeft ook ieders persoonlijke zonde effect op het hele lichaam. Elke zonde is als het ware in staat het hele lichaam te infecteren.

Bij seksueel misbruik van minderjarigen in de kerk is zelfs sprake van een dubbele aanval op Christus in zijn lichaam. Een kind wordt geweld aangedaan, waardoor het de weg tot God geblokkeerd ziet. En de dader infecteert het lichaam met zijn zonde.

Dit grote kwaad los je niet op door het te relativeren, maar door het te keren. Dat daders, maar juist ook de instituten schuld erkennen, helpt absoluut. Maar daarnaast draagt iedere christen dag aan dag zijn of haar eigen verantwoordelijkheid voor de gezondheid van Christus’ lichaam.

En last but not least: bij het keren van een infectie is het belangrijkste toch een krachtig immuunsysteem. De kerk mag daarom blij zijn dat ze niet zomaar een lichaam is, maar dat van Christus.

De auteur is docent Nieuwe Testament. Zij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.