JA

Godsdiensten hebben met elkaar gemeenschappelijk dat ze geloven in het bestaan van een hoger wezen. Mensen die geloven, erkennen dat zij niet de maat zijn van alle dingen en dat er in het universum een hogere macht is (of: hogere machten zijn). En het verschil tussen godsdienst en magie is dat gelovigen weten dat zij afhankelijk zijn van de openbaring van een god (goden) voor hun kennis en ervaring. Gelovige mensen erkennen dat zij het gedrag van een god (goden) wel kunnen beïnvloeden, maar niet manipuleren. Ook zullen gelovigen zeggen dat zij enige kennis hebben van de god(en) in wie ze geloven.

NEE

Maar daar houden de overeenkomsten op. Volgens de Griekse en de Romeinse godsdiensten kenden de mensen de goden niet echt, en omgekeerd ook niet. Hun goden waren eigenlijk niet geïnteresseerd in de meerderheid van de mensen en zij waren vooral met zichzelf bezig. Sommige van hen werden wel ”alwetend” genoemd, maar van de mensen wisten ze niets af. Goden konden op allerlei manieren op aarde verschijnen, ook in menselijke vorm, maar je wist nooit of je ze wel zou herkennen, en elke verschijningsvorm die ze aannamen was slechts tijdelijk.

„Goden zijn voor mensen moeilijk herkenbaar”, is een herhaalde uitspraak. De Grieken meenden bovendien dat hun goden wispelturig waren. Homerus, de eerste grote Griekse schrijver, beschreef de goden alsof zij net mensen waren, met bijbehorende deugden en ondeugden, maar ook hij vond hen tegelijk heel moeilijk te kennen. Dat mensen bij God horen, dat God mensen roept en dat mensen kinderen van God zijn, daar wisten deze godsdiensten niets van.

Grieken en Romeinen konden hun goden alleen benaderen door de bemiddeling van tempels, priesters en orakels. Goden gaven dus wel orakels, maar die waren meestal dubbelzinnig en zetten de mensen daardoor expres op het verkeerde spoor.

Er was in de tijd na Homerus geen positieve ontwikkeling, geen ‘vooruitgang’ in het godsbeeld. De Romein Cicero begint in de eerste eeuw voor Christus zijn boek ”Over de aard van de goden” dan ook met de opmerking dat er over zijn onderwerp nog niet veel bekend is. Vervolgens bekritiseert hij de grote filosoof Plato, omdat die zichzelf tegensprak over de aard van de goden.

Onze landgenoot H. S. Versnel, zelf geen christen, schreef in 2011 dat over geen enkele Griekse god een algemeen-geldige en consistente uitspraak kan worden gedaan, behalve dat hij of zij een god of godin is. De Griekse goden vertoonden zich op allerlei manieren, van hoogverheven tot laag-menselijk, en veranderden voortdurend.

En als een Griek of Romein sprak over de liefde van een god, dan ging het erover dat die god hem iets concreets gegeven had, zoals welvaart of status. Cicero opnieuw: „Mensen noemen Jupiter de Beste en de Grootste, niet omdat ze denken dat hij ons rechtvaardig, matig of wijs maakt, maar omdat hij ons veiligheid geeft en ons rijk en welvarend maakt.” Ik weet wel dat ook veel christenen God vooral zien als Degene Wiens taak het is om hun een goed leven te geven, maar de Bijbel en de traditie van de kerk denken daar toch echt anders over!

Niet alleen de Griekse en de Romeinse goden waren berucht om hun onbetrouwbaarheid, dat is in latere godsdiensten niet veel anders. Een voorbeeld uit de islam is dat Allah zich niet altijd houdt aan zijn beloften en afspraken. Zowel de Koran als de latere tradities suggereren dat je kunt nooit helemaal op hem aankunt.

DUS

De godsdiensten van deze wereld zijn niet gelijk. In dit korte artikel konden we natuurlijk niet alle godsdiensten vergelijken, maar ik durf de stelling aan dat door mensen bedachte afgoden meestal worden beschreven als ongeïnteresseerd, moeilijk kenbaar en onbetrouwbaar. Daarentegen laat de God van de Bijbel Zich duidelijk kennen en is Hij volledig betrouwbaar. Dan is de keuze toch niet zo moeilijk?