Academie en leger vloeien ook ineen bij dr. Dan Shueftan, directeur van het Nationaal Centrum voor Veiligheidsstudies in Haifa én docent aan het trainingscentrum van het Israëlische leger. Shueftan liet voor ons zijn licht schijnen over het urgente thema ”regionale en internationale onrust, risico’s en mogelijkheden”. Hij schetst de huidige situatie als zeer uitzonderlijk voor Israël.

Uiteenlopende factoren plaatsen Israël voor een nieuwe situatie. Daar is als eerste de aanhoudende oorlog in Syrië, waar een burgeroorlog voortwoedt en verschillende landen hun regionale macht en invloed willen laten gelden. Dit alles met een half miljoen doden als triest gevolg. Tegelijkertijd heeft de wisseling van de wacht in het Witte Huis, waar Trump Obama opvolgde als Amerikaanse president, een geheel nieuwe dynamiek meegebracht.

Hierbij zijn voor Israël drie soorten belang in het geding: het belang op korte termijn, het strategisch belang en het historisch belang.

De gebeurtenissen in Gaza en de journalistieke hetze eromheen zijn problematisch, maar voor Israël alleen van belang voor de korte termijn. De vliegers met molotovcocktails die vanuit Gaza Israël in gestuurd worden, zijn zeer schadelijk en gevaarlijk, maar kunnen door Israël zonder problemen worden bestreden. Het is een heel andere uitdaging om de media ertoe te bewegen een uitgebalanceerd verhaal te vertellen over de ontwikkelingen in Gaza en over het nut en de rechtvaardigheid van interventies.

Onberekenbaar

Het probleem van de rol van Iran in het Midden-Oosten is echter van een geheel andere orde dan de narigheid aan de grens met Gaza en het Palestijns-Israëlische conflict in het algemeen. Over het laatste kan volgens Shueftan gezegd worden dat, in historisch perspectief, Israël zich zo snel mogelijk afzijdig moet gaan houden van alle bemoeienis met het Palestijnse volk. Hoe dit er in de praktijk uit zou kunnen zien, wordt door hem niet nader toegelicht. Controversieel is zijn standpunt wel. Behelst dit standpunt dan Palestijns zelfbestuur en/of zelfs een eigen Palestijnse staat? Of onttrekt Israël zich van alle verantwoordelijkheden en zal deze terugtrekking inderdaad leiden tot vrede?

Van veel urgenter, strategisch belang is volgens Shueftan de rol van Iran in het Midden-Oosten. Dit land is een grote agressor in de regio en een bedreiging voor de wereld. Het leiderschap van het land valt te karakteriseren als barbaars, totalitair, zeer gevaarlijk en onberekenbaar.

Het regime wil invloed en zoekt de confrontatie, overal ter wereld, maar zeer zeker in het Midden-Oosten, waar zwakke regeringen de greep op staat en samenleving ontglipt. Juist in zulke situaties oefent Teheran macht en invloed uit. De extreme bemoeienis met de burgeroorlog in Syrië en de steun aan de Huthirebellen in Jemen, aan Hezbollah in Libanon en aan Hamas in Gaza zijn hiervan bekende voorbeelden.

Terughoudend

Ook in Jordanië en Egypte wordt gevreesd voor directe invloed op en ondermijning van het gezag vanuit Iran. Er is een duidelijke trend zichtbaar dat overal in de regio waar zich een zwakke overheid ontwikkelt, Iran in het gat springt met geld en wapens om verzet tegen de gevestigde orde te ondersteunen.

Internationaal is er veel te weinig aandacht voor dit gedrag van Iran, beweert Shueftan. Vooral de overgebleven ondertekenaars van de nucleaire deal met Iran, waaronder Europa, China en Rusland, durven zich niet te wagen in een directe confrontatie met Iran door te wijzen op zijn ongeoorloofde inmenging in soevereine staten.

Iran zal zich volgens Shueftan, zeker na het terugtrekken van de VS uit de Irandeal, verder willen ontwikkelen als nucleaire macht. Niet voor het produceren van een bom, maar veel meer als wisselgeld met het oog op invloed en macht. Het aanpakken van Iran zal daarom in de toekomst veel meer gaan kosten dan tot nu toe nodig geweest is. Ook de hoop op een verandering van het regime neemt af door de terughoudendheid van andere landen.

In Syrië lijkt alles samen te komen. Iran vergroot zijn invloed op het regime-Assad, werkt aan de uitbreiding van legerbases voor het uitvoeren van operaties, ontwikkelt chemische wapens en levert wapens aan de Libanese terreurbeweging Hezbollah.

Geen echte steun

Alleen Israël lijkt in staat of de moed te hebben om het voortouw te nemen in een confrontatie met Iran. Treffend noemt Shueftan het een noodzaak voor andere landen, maar van vitaal belang voor Israël om de activiteiten van Iran in de regio tegen te gaan, ongeacht de prijs die hiervoor betaald moet worden.

Hoewel Israël mondelinge steun krijgt uit onverwachte hoek, zoals uit Jordanië, Saudi-Arabië, Egypte en de Golfstaten, ontvangt de Joodse staat bij het actief bestrijden van de oprukkende macht van Iran tot nu toe weinig of geen steun van bevriende landen. In de risicovolle strijd tegen Iran in Syrië staat Israël er in feite alleen voor.

Israël kan vertrouwen op bondgenoot de Verenigde Staten en heeft goede afspraken gemaakt met de Russen. Het land staat echter totaal alleen tegenover de internationale organisaties, die Shueftan de „Verenigde Naties van lala-landen” (landen die je niet serieus kunt nemen) noemt, tot grote hilariteit van het Israëlische publiek, maar ook als trieste constatering.

Een werkbezoek aan de Golanhoogte en een levendig gesprek met Israëlische militairen die daar zijn gestationeerd, maken weer pijnlijk duidelijk hoe fragiel de situatie in het noorden van Israël is. Door de aanwezigheid van getrainde Hezbollahstrijders in het noorden en dicht aan de grenzen met Syrië, door het conflict tussen het leger van Assad en de rebellengroepen en door de bases van de Iraanse Revolutionaire Garde, vaak op nog geen 40 kilometer van de Israëlische grens. Volgens Shueftan is in Israël dan ook altijd de vraag actueel wanneer er weer een aanval verwacht kan worden.

Bas Belder is lid van het Europees Parlement en lid van de raad van bestuur van de universiteit van Haifa. Esther Grisnich is politiek adviseur Israël en de Palestijnse gebieden.