Zijn de Behemoth en de Leviathan (Job 40:10-41:25) mythische dieren (RD 27-1) of dieren die werkelijk geleefd hebben (RD 5-2)? Voor het antwoord op deze vraag is het van belang te overwegen wanneer God deze dieren ter sprake brengt. De onder ons niet zo bekende ”Bijbel in Gewone Taal” zet boven Job 40:15-24 (afwijkende versindeling): ”Kan Job het monster Behemot vangen?” en boven Job 40:25-32: ”Kan Job de draak Leviatan vangen?”

Lees ook

Weerwoord: Mythische dieren in de Bijbel?

In hoofdstuk 40 antwoordt God Job voor de tweede keer vanuit een storm. Hij gaat in op de zaak waarover Job en zijn vrienden hebben gediscussieerd: het bestuur van God. God brengt twee dieren ter sprake: de Behemoth en de Leviathan.

Monsters

In veel Bijbelvertalingen worden ze weergegeven als nijlpaard en krokodil. Luther heeft echter terecht in zijn Bijbelvertaling de oorspronkelijke Hebreeuwse woorden laten staan. Dat is ook gebeurd in de Statenvertaling. Behemoth en Leviathan zijn immers ook in de Hebreeuwse taal vreemde woorden, volgens W. Aalders ontleend aan de Egyptische mythen. Ze stellen monsters uit de oertijd voor. Zo tekent de dichter ze ook. De Behemoth is „de eerste van Gods werken” (Job 40:19, vertaling Nederlands Bijbelgenootschap 1951). En van de Leviathan zegt hij: „Op de aarde is niets met hem te vergelijken, die gemaakt is om zonder angst te zijn” (Job 41:24, Herziene Statenvertaling).

In deze mythische oerkrachten komt iets tot uitdrukking van de diepte en ondoorgrondelijkheid van Gods handelen in de geschiedenis, van Zijn wereldbestuur en van Zijn rechtvaardigheid. De Behemoth en de Leviathan zijn de machten van de geschiedenis, de poorten van het dodenrijk. Ze breken door grenzen heen en beroeren de aarde en wie erop wonen. Ze brengen oorlogen, natuurrampen, volksverhuizingen, wereldrijken die opkomen en ondergaan, revoluties, epidemieën. Wie kan deze krachten doorgronden en beheersen? Wie kan de Behemoth vastgrijpen en de Leviathan binden? De Behemoth en de Leviathan symboliseren de chaos en het kwaad in de wereld en de geschiedenis van de mensheid. In de Bijbel hebben de slang, de draak en ”het beest” van Genesis tot en met Openbaring een andere betekenis dan gewone dieren. Het gaat om kwade machten, om satan (Gods tegenstander) in het bijzonder.

Reusachtig

De Behemoth is een reusachtig dier. De Naardense Bijbel vertaalt: ”beestbeest”. De poging dit dier te overmeesteren, is levensgevaarlijk en bij voorbaat tot mislukken gedoemd. De Leviathan is de naam van een in oude mythen voorkomende zevenhoofdige zeedraak. De macht van dit dier is ontembaar en onberekenbaar.

God noemt deze monsters om Job ervan te overtuigen hoe hulpeloos hij is in de aanwezigheid van zo’n schrikwekkend schepsel. „Job, hoe zou je zo’n beest kunnen vangen? En zelfs als je dat zou kunnen, wat zou je dan met hem doen? Maak hem je dienaar, maar welk nut zal hij voor je hebben? Zul je hem als huisdier houden? Zul je hem verkopen?” Al dergelijke veronderstellingen zijn te dwaas voor woorden.

Maar als zelfs de moedigste man het niet in zijn hoofd zal halen om een van die monsters te storen, hoe kan iemand dan zo roekeloos zijn dat hij tegen God opstaat, zoals Job heeft gedaan? Dat wrijft God hem onder de neus.

Toch heeft Job God nooit ertoe uitgedaagd dat ze hun krachten zouden meten, zoals een man die op een Behemoth of een Leviathan zou willen jagen om die te vangen en te onderwerpen. Gods kracht is inderdaad superieur; dat wist Job allang.

Als God de Behemoth en de Leviathan noemt, doet Hij dat niet om Job of wie dan ook af te houden van de omgang met Hem. Wel wijst God als Schepper ermee op Zijn eigen bekwaamheid in het besturen van het universum en de gang van zaken in onze wereld. Voor Job en elk ander schepsel zijn de Behemoth en de Leviathan vreselijke monsters waar je niets tegen kunt uitrichten. Maar zo is het niet voor God. Voor Hem zijn het ook schepselen en ze staan onder Zijn soevereine bestuur. God regeert. Dat doet Hij ook over die monsterdieren. En daarmee maakt God duidelijk dat Hij regeert over de wereldgeschiedenis, dat Hij waakt over de wereldorde en dat Hij heerst over de natuurkrachten.

Dat God dit aan Job vertelt, is om Jobs vertrouwen in Hem te bevestigen en te verdiepen. Zo mogen ook wij de beschrijving van de vreselijke monsters in Job 40-41 lezen, opdat we op God ons vertrouwen zullen stellen!

De auteur is theoloog en auteur van het boek ”Job. Een geloofsheld strijdt om recht”.