Op sociale media verschenen de afgelopen weken foto’ s van Bartella, een Assyrisch stadje in Irak ten oosten van de stad Mosul. Christenen in Bartella moesten in de zomer van 2014 vluchten voor Islamitische Staat (IS). Inmiddels is hun woonplaats bevrijd. Ze konden in elk geval weer thuis Kerst vieren.

Ondertussen ligt er de vraag hoe men in het huidige Irak het begrip ”bevrijding” moet definiëren. Oplopende spanningen tussen Koerden en Arabieren in het land bemoeilijken de terugkeer van christenen naar hun woongebieden.

Nina Shea, die verbonden is aan het Centrum voor Religieuze Vrijheid van het Hudson Instituut in de Amerikaanse hoofdstad Washington, wees onlangs op een ander probleem.

Het Iraakse leger wordt geprezen om de bevrijding van christelijke plaatsen in Noord-Irak, maar dit gebeurde meestal in samenwerking met sjiitische milities. Deze worden getraind en bewapend door Iran, wat ongunstig voor Iraakse christenen kan uitpakken.

Nina Shea noemt Bartella als voorbeeld. „Iran heeft in dit christelijke stadje een moskee en een nieuwe school gebouwd. De school werd genoemd naar ayatollah Khomeini. Bij de openingsceremonie waren Iraanse diplomaten aanwezig, terwijl sjiitische milities buiten met hun vlaggen zwaaiden.”

Verzwakt

Eind vorig jaar eisten de Verenigde Staten dat, nu IS verslagen was, alle buitenlandse strijders Irak zouden verlaten, zegt Nina Shea. Maar IS is in Irak in werkelijkheid eerder verzwakt dan verslagen. De eis van de Amerikanen werd mede ingegeven door zorgen van christelijke gemeenschappen in Irak. Islamitische Staat is in de vlakte van Ninevé en in andere Iraakse christelijke regio’s weliswaar verdwenen, maar dat vacuüm is opgevuld door sjiitische milities.”

Nina Shea stelt dat Iran begonnen is om in christelijke gebieden op voortvarende wijze moskeeën en sjiitische organisaties op te bouwen. „Iran wordt er tevens van verdacht dat het Iraakse sjiieten financieel bijstaat om christelijke bezittingen op te kopen. Veel christenen zouden hierdoor hun laatste hoop op een gerust leven verloren hebben. Ze voelen zich in hun woongebieden geïntimideerd door de sjiitische milities.”

Michael Knights van het Washington Instituut gebruikt in dit verband het woord kolonisatie. Hij stelt dat deze kolonisatie door sjiitische milities twee vormen aanneemt. „In regio’s als Diyale werd het gevluchte soennieten onmogelijk gemaakt om terug te keren. Hun bezittingen zijn overgenomen door sjiitische families die naar dit gebied werden getransporteerd.

In de christelijke vlakte van Ninevé is de kolonisatie van administratieve aard. Dit betekent dat sjiitische milities uit strategische overwegingen de controle van lokale christelijke groepen overnemen.”

Vermorzeld

Kyle Orton van de Henry Jackson Society, een Britse denktank in Londen, bevestigt dit beeld. Hij denkt dat de door Iran gesteunde sjiitische milities nog geen direct gevaar voor christenen vormen. „Iran heeft er namelijk voor gekozen om gebruik te maken van de angst van de christenen in Irak. Die zijn bang om vermorzeld te worden door soennitische Arabieren en Koerden. Het uiteindelijk doel van Iran is echter om in de vlakte van Ninevé te domineren.”