Kerst in Rusland heeft heilige én onheilige kanten

Dat de Russen Kerst zo laat vieren, komt door de andere kalender. De juliaanse en gregoriaanse tijdrekening verschillen dertien dagen. De gregoriaanse kalender werd ingevoerd na de Sovjetrevolutie in 1917. De meeste Russische kerken weigerden deze overstap naar de West-Europese kalender echter. Zo viert Rusland Kerst dus nog altijd ná het westerse Nieuwjaar.

Aanvankelijk werd Kerst natuurlijk afgeschaft na de Russische Revolutie. De communisten streden tegen alles wat met geloof te maken had, dus ook de viering van Christus’ geboorte werd verboden. In de jaren ’40 stond de Sovjetunie de kerstboom wel weer toe, maar alleen voor Oud en Nieuw. De jaarwisseling lijkt daarom sterk op hoe de Amerikanen Kerst vieren: met ”Djed Morozj”: grootvadertje vorst, de Russische kerstman, en een aangeklede boom. Nog steeds is de nieuwjaarsviering veel belangrijker in Rusland dan het kerstfeest. De laatste jaren komt er in Rusland weer meer interesse in Kerst. Op 5, 6 en 7 januari zijn er in de meeste orthodoxe kerken vieringen. Er is ook een lichte opleving in het aantal mensen dat deze diensten bezoekt. Zeker de kerstbijeenkomst die de Russische president Poetin bijwoont, draagt bij aan deze populariteit.

Op de avond van 6 januari begint dan Svjatki (de heilige dagen). Dit zijn de twaalf dagen tussen de viering van de geboorte en de doop van Jezus, op 19 januari. Deze kleine twee weken zijn dagen van plezier maken. Voor de aanvang van deze periode wordt er gevast, daarna kunnen de christenen ‘uitrusten’.

De Russisch-Orthodoxe Kerk heeft wel geprobeerd de oude heidense traditie van de winterfeesten te breken, maar dit is nooit gelukt. Vervolgens werden ze omgedoopt tot ”Christoslavietsjej” (het eren van Christus).

Svjatki wordt voornamelijk thuis gevierd. Mensen gaan naar het theater en de kerstmarkt of sleeën met de kinderen. Kinderen gaan ook de deuren langs om liederen te zingen – dorpsgenoten geven daarvoor centjes en snoepjes.

De Russische kerk heeft Svjatki inmiddels aanvaard. Toch heeft het feest zijn heidense wortels nog niet verloren. Het is een vermenging van godsdiensten. Tegenwoordig verkleden kinderen zich als ”oma heks” of bosgeest. De vergelijking met Halloween is gauw gemaakt.

Tijdens Svjatki gonst het vaak van de heidense activiteiten. Er worden begrafenissen nagespeeld, de toekomst voorspeld en regels overtreden. In leegstaande huizen komen jongeren samen om waarzeggerij en magie te bedrijven. Soms eindigt dit ook in seksuele uitspattingen. Voor de trouwe gelovigen is een kerstliturgie genoeg. Wie de hoogste vroomheid verkiest, kan in de Svjatki weken een kerstduik nemen in een van de 3000 ijskoude doopbaden. Wie het water te koud is, neemt een kan geheiligd water mee naar huis.

Zo heeft de Russische kerstperiode dus haar heilige en haar onheilige kanten. Niet alle geestelijken leggen zich neer bij de praktijk, zo blijkt uit de woorden van een priester uit een dorp in Oedmoertië. „De oude Slavische bevolking was erg naïef en niet hoogopgeleid. De mensen snapten niets van theologie. Toen Kirill en Methodius in de negende eeuw het oude Russische Rijk doopten, werden een heleboel heidense dingen de kerk in gesleept. Tegen het heidense moet echter worden gestreden.”

Kerst in Rusland heeft heilige én onheilige kanten

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?