In lijn met een mooie oude traditie hield ons staatshoofd vorige week een Kersttoespraak. Wat deze jaarlijkse toespraak extra interessant maakt, is dat de koning er zelf de hoofdauteur van is.

De kritiek was dit keer niet van de lucht. De inhoud deugde niet: te vermanend, te pessimistisch, en Twitter is niet zo bitter. De setting deugde al helemaal niet: geen kerstboom in beeld, geen kerstversierselen, een breuk met een stukje cultuur. Aan de expliciete verwijzingen naar het evangelie van Kerst en de betekenis daarvan voor nu hadden de critici geen boodschap. Voor hen was deze toespraak al passé nog voordat zij hun kerstattributen en jaarwisselingsafval hadden opgeruimd.

Eén pakkende oneliner mag wat mij betreft echter het nieuwe jaar mee in. „We moeten niet zoeken naar een breder ik, maar naar een groter wij.” Dankjewel, majesteit. Je proeft in deze oneliner een vorstelijk verlangen naar verbinding en gemeenschap, naar openheid en blikverruiming. De koning past dat toe op sociale verbanden en de democratische samenleving, contra groepsbelangen en mensen die „zich terugtrekken in eigen kamers”. Aan het begin van het nieuwe jaar kunnen we dit woord ook toepassen op de situatie van onze kerken en theologische universiteiten.

Afgelopen jaar sneuvelde het GTU-project. De blauwdruk voor een gemeenschappelijk academisch huis, met daarin ruimten voor eigen predikantsopleidingen, lag gereed, en het was een sterk plan. Het unanieme ”ja” van de GKV-synode en van de NGK-Landelijke Vergadering, gesteund door de substantiële inbreng van de zijde van de Gereformeerde Bond, liep vast op het ”neen” van de CGK-synode. Er was onvoldoende vertrouwen in deze verregaande vorm van samenwerking met andere kerken, en men vreesde verlies van eigenheid en van kerkelijke invloed op de opleiding.

Hiermee sneuvelde echter niet alleen een project. Er werd ook schade toegebracht aan het verlangen naar een ”groter wij” in de zin van de katholiek-gereformeerde gezindte in Nederland. De hoop op een wederzijds bevruchtende samenwerking tussen bevindelijk gereformeerd en neocalvinistisch, en zo de versterking van de gereformeerde theologiebeoefening in Nederland, werd hiermee aangetast.

Nu kan de critici moeilijk verweten worden dat zij slechts uit waren op een ”breder ik”, want de zorg voor de eigen identiteit was oprecht. Desondanks kan de vraag worden gesteld hoe groot of klein het verlangen was naar een ”groter wij”. Zeker tegen de achtergrond van het almaar voortgaande proces van kerkverlating en marginalisering van de confessionele theologie.

Tegelijk zetten GKV en NGK in 2017 een forse stap in de richting van eenwording. Er klonken woorden van spijt en schaamte over „het klimaat van het absolute”, het Avondmaal werd samen gevierd. Gelet op de grote versplintering van protestantse kerken wereldwijd, is dit een kleine stap, maar het is wel een stap.

Het is mijn hoop dat het nieuwe jaar ons meer van zulk soort stappen brengt. „Voetje voor voetje”, zo citeerde onze koning een uitspraak van Aletta Jacobs. Richting het ”grotere wij”, niet vanwege een oecumene van het gevoel en al helemaal niet vanwege onverschilligheid voor wezenlijke geloofsinhouden, maar met het oog op het Vorstelijk verlangen dat wij horen in de woorden van onze grote Koning. „…Opdat zij allen één zijn, gelijk Gij, Vader, in Mij, en Ik in U, dat ook zij in Ons zijn.”

Dit verlangen steekt ons aan en neemt ons mee, vervult met geduldige liefde om als kerken en instellingen steeds weer en steeds meer elkaar te zoeken. Een Vorstelijk verlangen dat, zeker weten, uitmondt in het bruiloftsmaal van het Lam, waar het ”brede ik” voorgoed is opgegaan in het ”grotere wij”. Heel het volk, dat onze Koning met Zijn kostbaar bloed Zich gekocht heeft – wereldwijd, over alle grenzen van tijd, taal en cultuur heen.

Eric Peels is hoogleraar Oude Testament. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.