Onlangs was ik een week in Kameroen. Op zondag woonde ik in een presbyteriaanse kerk een dienst bij waarin een nieuwe predikant bevestigd werd in zijn ambt. Er zaten zes of zeven dominees op het podium, allemaal in als ”soutanes” aangeduide zwarte toga’s, met bijbehorende hoofddeksels. Twee diaconessen bewaakten het tafeltje waarop brood en wijn klaarstonden voor de avondmaalsviering. Toen twee andere zusters hen aflosten, toonden zij hun eerbied door middel van een buiginkje.

Een paar dagen later sprak ik met een collega over de muziek tijdens de erediensten. Hij zei dat volgens Afrikanen alle soorten muziek een passende vorm van lofprijzing kunnen zijn, als de instrumenten maar aan God gewijd zijn en niet aan de geesten van de voorouders. Hij liet mij ook de nieuwe preekstoel in zijn eigen kerk zien. Die zou de komende zondag ingewijd en in gebruik genomen worden.

Als rechtgeaarde Nederlandse protestant vermoedde ik achter dit alles de invloed van het rooms-katholicisme, waartoe volgens de statistieken de meerderheid van de christenen in Kameroen behoort. Brengen mijn Kameroense broeders en zusters wel voldoende in rekening dat het ene gebouw of gebruiksvoorwerp niet heiliger is dan het andere? Beseffen zij wel dat alle dingen aan God gewijd moeten zijn? Dat is de overtuiging waarmee ik opgevoed ben en die mij Bijbels gefundeerd lijkt.

Daar zit echter ook een risico aan: dat in de praktijk niets meer heilig is, omdat alles gelijk is. Met als gevolg erediensten waarin wel de onderlinge verbondenheid zich uit in gezelligheid, maar de eerbied veel moeilijker te ervaren is. Daardoor gaan mensen iets missen, wat zij dan weer terugvinden in de plechtigheid, de gewijde gezangen en de stilte van de mis.

Veel gereformeerden in Nederland vinden het niet eenvoudig uit te leggen wat er bedoeld wordt met de heiligheid van God. Tegen mijn cursisten in Kameroen zei ik: „Dat moet voor jullie veel gemakkelijker zijn. Het onderscheid tussen heilig en profaan is in jullie cultuur volop aanwezig. Waar denken jullie aan bij ”iets heiligs”?”

Het antwoord kwam prompt: „Heilig is iets wat je niet mag aanraken; heilig is iets wat gevaarlijk kan zijn.”

Een paar dagen daarna sprak ik met een rooms-katholieke pater, afkomstig uit Zwitserland. Hij was het met mij eens dat Afrikanen meer idee van heiligheid hebben dan protestanten in West-Europa. Maar, zo voegde hij eraan toe, het heilige is voor hen vooral iets wat angst inboezemt. Dat is in de Bijbel heel anders. God is niet iemand om bang voor te zijn. Dat is het grote verschil.

Ik gaf hem gelijk. God ”vrezen” betekent niet dat je bang voor Hem moet zijn, maar dat je respect voor Hem moet hebben. Dat neemt niet weg dat Gods heiligheid zich vernietigend tegen je kan keren, als je haar respectloos behandelt. In die zin is Gods heiligheid niet ongevaarlijk.

Dat ondermijnt echter niet het vertrouwen. Numeri 20 vers 12, een tekst die ik met mijn cursisten besprak, laat dat heel mooi zien. Daarin verwijt God aan Mozes en Aäron dat zij tekortgeschoten zijn in eerbied voor zijn heiligheid (en dat komt hun duur te staan). Hij wijst hen ook op de reden van hun falen: hun gebrek aan vertrouwen in God („omdat jullie niet op mij vertrouwd hebben”). Wie God echt vertrouwt, eerbiedigt Hem als de Heilige.

Als het gaat om eerbied voor het heilige wonder van Gods aanwezigheid in de gemeente van Christus, kan ik, denk ik, veel van mijn broeders en zusters in Kameroen leren. Niet omdat God een angstaanjagend wezen is, dat onverwacht kan uithalen. Daarvan zijn er genoeg in de wereld. Het bijzondere van God is juist dat Hij volledig te vertrouwen is. Dat bepaalt ook zijn heiligheid.

Zijn heiligheid betekent dat Hij als hoogverheven God volstrekt uniek is. Daarvoor kan ik mij slechts eerbiedig neerbuigen, in het besef dat Hij de enige verlosser is, niet ondanks maar dank zij Zijn heiligheid.

De auteur is hoogleraar Oude Testament aan de Theologische Universiteit Kampen en de Faculté Jean Calvin in Aix-en-Provence. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegetisch and Systematisch Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.