Geen enkel catechisatieboekje is in de loop der eeuwen in gereformeerd Nederland zo veel gedrukt en gebruikt als dat van Abraham Hellenbroek (1658-1731). Tal van catechisanten in de rechterflank van de gereformeerde gezindte krijgen vandaag de dag nog steeds les uit het ”Voorbeeld der goddelijke waarheden” van de Rotterdamse predikant.

Op de tweede plaats qua populariteit door de eeuwen heen staat het catechisatieboekje van David Knibbe (1639-1701), onder wiens gehoor Hellenbroek als student vaak verkeerde. In 1685 publiceerde de Leidse predikant zijn vragen en antwoorden over de Heidelbergse Catechismus. Het boekje vond veel aftrek, in 1771 verscheen de 24e en voorlopig laatste druk.

Hedendaagse spelling

Sinds deze maand is het boekje van Knibbe opnieuw verkrijgbaar, in de hedendaagse spelling. Geurt op ’t Hof (29) verzorgde de heruitgave samen met zijn broer Willem (32), in het dagelijks leven leerkracht in het basisonderwijs. Dr. ir. J. A. Bunt, die diverse oude theologische werken hertaalde, keek hun werk na.

Ds. G. Gerritsen, oud gereformeerd predikant te Echteld, voorzag de uitgave van een voorwoord. Het boekje is alleen telefonisch te bestellen bij Op ’t Hof (0184-630688).

Op ’t Hof raakte in 2013 zwaargewond bij een auto-ongeluk. Als door een wonder bleef hij gespaard. Tijdens de lange periode van herstel kwam een exemplaar van het catechisatieboekje van Knibbe in zijn handen. De inhoud trof hem. „Ik heb er voor mezelf veel profijt van gehad.”

Tijdens zijn revalidatieperiode begon Op ’t Hof de tekst vanuit de ”oude druk” met gotische letters over te zetten in het gewone Nederlands, later geholpen door zijn broer.

Het catechisatieboekje van Knibbe heeft voor Op ’t Hof ook een heel praktische waarde. „Het is de enige methode die ik ken die strikt de zondagen van de catechismus volgt. In de tijd vóór Hellenbroek werd er eigenlijk alleen maar op deze manier catechisatie gegeven.”

Inhoudelijk volgt Knibbe de lijn van de catechismus, maar soms maakt hij gebruik van de vragen van het Kort Begrip, een samenvatting van de catechismus. „Voor jonge kinderen is de catechismus soms te uitgebreid. Dan wijkt Knibbe uit naar het Kort Begrip.”

Het boekje is overgezet in de huidige spelling, maar daarmee is het taalgebruik nog niet hedendaags. De zinsbouw is zo veel mogelijk intact gelaten. Ook woorden die archaïsch klinken, zoals „paapsgezind”, zijn gehandhaafd. Datzelfde geldt voor vragen die in Knibbes tijd speelden maar nu minder relevant zijn, zoals over de leer van de Rooms-Katholieke Kerk. Een bewuste keuze, geeft Op ’t Hof aan. „We zijn inhoudelijk heel voorzichtig geweest.”

Gezinnen

De opzet van Knibbe maakt het boekje heel geschikt voor gebruik in gezinnen, zegt de hovenier, die tevens ouderling is in de oud gereformeerde gemeente van Hardinxveld-Giessendam. „Op zondagmiddag kun je bijvoorbeeld de vragen bespreken over de catechismuszondag die ’s avonds in de kerk aan de orde komt. Met dat doel heeft Knibbe het boekje uitgegeven.”

Het boekje kan ook op catechisatie gebruikt worden, geeft Op ’t Hof aan. „Maar ons doel is niet om Hellenbroek te vervangen. Het boekje is ook geschikt voor de belijdeniscatechisatie. Het veelgebruikte boekje van ds. G. H. Kersten volgt eveneens het Kort Begrip. We laten iedereen vrij in zijn keuze.”

Lees ook in Digibron

De preekorde van David Knibbe (De Saambinder, 20-02-2014)

Een vaardig en beroemd leermeester : David Knibbe gold als een van de kundigste predikers van zijn tijd (Reformatorisch Dagblad, 08-11-2001)

Een geleerd en beproefd leermeester : David Knibbe verzette zich tegen remonstranten, maar ook tegen gezelschappen (Reformatorisch Dagblad, 02-05-2002)