Mystiekkenner dr. Dick Bras presenteert en becommentarieert in het recent verschenen ”Oog in oog. Christelijke mystiek in woord en beeld” (uitg. Skandalon, Vught) teksten en kunstvoorwerpen uit allerlei eeuwen, landen en tradities, van Hadewijch tot Bonhoeffer. Hij belicht mystieke ervaring in Bijbel en geschiedenis, het Gods-, Christus- en mensbeeld in de mystiek, en vervolgens de mystieke weg, met onder meer de drie fasen van zuivering, verlichting en vereniging.

De meeste aanhangers van religies hebben genoeg aan de regels van hun godsdienst of de leer van hun gemeenschap. Anderen zoeken naar een inniger betrokkenheid. Als dit verlangen sterk wordt, is er sprake van mystiek, aldus Bras. Terwijl gelovigen doorgaans genoeg hebben aan een wazige spiegel (Paulus), wordt hun soms even een glimp gegund van helderheid en inzicht. Dan is het of ze even oog in oog staan met het goddelijke mysterie.

Bras ziet in deze tijd een verlangen naar religie als ervaring. Het is volgens hem dan bevrijdend om kennis te nemen van de rijke tradities van ervaringswijsheid die in de afgelopen eeuwen is gevormd. Mystici ondergaan de directe tegenwoordigheid van God, individueel maar ook in gemeenschappen. Mystiek is echter meer dan heftige ervaringen ondergaan of een religie die je op jezelf terugwerpt, een in zichzelf gekeerde religie. Van mystiek word je een ander mens, je gaat anders leven en de ervaringen stempelen je houding ten opzichte van de buitenwereld.

Bras heeft ook oog voor de verborgenheid en het zwijgen van God, de ervaring van de donkere nacht. „Mystiek is een cultuur van stilte, van zwijgen. Die stilte is niet de stilte van het graf, maar van het gebed.”

Op de omslag van het boek staat een „abstracte kop” van de Duits-Russische schilder Alex von Jawlensky (1864-1941), een gezicht in uiterste concentratie, gericht op een innerlijk visioen.

Holistische spiritualiteit

Het ”Kosmosvisioen” van Hildegard van Bingen (circa 1230) kan volgens Bras stimuleren om een holistische spiritualiteit te ontwikkelen, een gevoel van diepe verbondenheid met alles. Vincent van Gogh schilderde in ”Piëta” (1889) zijn eigen vroomheid. Het is een dramatische uitbeelding van Maria met haar gestorven Zoon, die zij presenteert met machteloos uitgestrekte armen.