Dat stelt ir. Johann Grünbauer in zijn recent verschenen boek ”Dissidenten & Vredessjoemelaars. Memoires van een rechtse ’68er over Charta ’77” (uitgeverij Aspekt, Soesterberg).

Grünbauer (1946) is Delfts ingenieur en typeert zichzelf als lid van de babyboomgeneratie. „De jaren zestig werden gezien als mooi en idealistisch, maar ik zag hoe er gemanipuleerd werd door linkse actiegroepen. Voor dat aspect wil ik in mijn boek aandacht vragen.”

Grünbauer wil het Nederlandse publiek, met name jongeren, bewust maken van het gevaar van totalitaire regimes. Dat is de belangrijkste doelstelling van zijn stichting Geschiedenis Totalitaire Regimes en hun Slachtoffers (sgtrs.nl).

Koketteren

Als Tsjechiëganger legde Grünbauer in de jaren zeventig contacten met de latere medeondertekenaars van Charta ’77, een organisatie die in 1977 werd opgericht en zich sterk maakte voor mensenrechten onder het communistische regime. Een van de leidende figuren was Vaclav Havel, die in 1989 president van Tsjecho-Slowakije werd.

Grünbauer beschrijft uitvoerig hoe de vredesbeweging zich na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde. Het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) werd in 1966 opgericht namens de kerken. Het raakte landelijk bekend door de massale vredesdemonstraties in 1981 en 1983, waar honderdduizenden mensen op afkwamen. Daarnaast bestond sinds 1948 de rooms-katholieke stichting Pax Christi. In 2006 fuseerden zij en sinds 2014 heet de organisatie PAX.

Het IKV deed voorkomen alsof het steun kreeg van Charta ’77, wat echter pertinente onzin is, aldus Grünbauer. „Het koketteren met Charta ’77 zorgde voor een positief imago, dat de basis is gebleken voor de goudgerande subsidie die nu wordt verstrekt. Er is sprake van geschiedvervalsing. De dissidenten uit het voormalige Tsjecho-Slowakije waren evenals het IKV voor vrede en ontwapening, maar ze deden altijd een pleidooi voor mensenrechten. Dat laatste aspect bleef onderbelicht bij de vredesbeweging. Bij IKV en Pax Christi stond alleen nucleaire ontwapening in West-Europa op het programma.”

De chartisten waren echter blij met elk contact met mensen uit het Westen en durfden daarom geen kritiek uit te oefenen op een organisatie als het IKV. „Zeker niet om openlijk te zeggen dat zij voorstanders waren van blijvende bewapening van het Westen, want dat zou gevaarlijk zijn voor hun eigen positie. Wel is het zo dat de communistische machthebbers de vredesmanifestaties als welkome propaganda zagen. De vredesbewegingen werden door Moskou beschouwd als een vijfde colonne.”

Waren de kerken te idealistisch en blind voor de gevaren van het communisme?

„Dat de vredesdemonstranten de communistische regimes onderschatten, is evident. Idealisme speelde zeker een rol. IKV-leider Mient Jan Faber slaagde er in ieder geval in om honderdduizenden mensen te mobiliseren, maar hij had zijn eigen agenda. Hij aasde op het binnenhalen van geldstromen om zo meer invloed en macht te krijgen. Hij reisde de hele wereld rond, werd hoogleraar en gaf advies op allerlei bijeenkomsten. Mijn grootste bezwaar is dat de vredesbeweging zich voordeed als een ”civil society”, een organisatie die van onderaf opgezet werd, maar dat was al snel niet meer het geval.”

PAX staat voor vrede. Dat is toch een nobel doel in deze door oorlogen geteisterde wereld?

„Dat is zo, maar PAX werd een doorgeefluik van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het gaat helemaal niet over vrede; PAX is gewoon een neutrale niet-gouvernementele organisatie, die voor 75 procent door de staat wordt gesubsidieerd. De overige 25 procent wordt deels verkregen door donaties, waaronder via de Nationale Postcodeloterij. Dat was een voorwaarde om subsidie te krijgen.”

Wat is de reactie van PAX op uw onthullingen?

„Ik heb het boek naar directeur Jan Gruiters gestuurd, naar oud-minister en oud-voorzitter van het IKV Jan Pronk en demissionair minister Ploumen. Ik heb van hen allen niets vernomen. Jan ter Laak, oud-voorzitter van Pax Christi, is in 2009 overleden.”

Wat denkt u met uw boek te bereiken?

„Ik laat zien hoezeer er achter de schermen werd gemanipuleerd. Daar is men blind voor. De wereld van de jaren zestig en zeventig was helemaal niet zo ideaal, mooi en positief als weleens gesuggereerd werd en wordt. Er loopt mijns inziens een directe lijn van de toenmalige kopstukken in de vredesbeweging en in andere protestgroepen naar de huidige linkse elite. Uit mijn boek komt naar voren dat PAX een ijzersterke reputatie verkreeg door mooi weer te spelen, met goedkeuring die Havel en de zijnen nooit hebben gegeven. Hierdoor nemen ze sindsdien deel aan een miljoenendans –inmiddels 12 miljoen per jaar– op kosten van de belastingbetaler. Daar mag politiek Den Haag best eens vraagtekens bij zetten.”