Wat hebben wij aan de Europese Unie, zo vraagt Bogdan Tsjyrdja zich af. Hij is parlementariër voor de Partij van de Socialisten, met aan het hoofd de Moldavische president Igor Dodon. Het interview in de hoofdstad Chisinau (spreek uit: Kisinau) heeft plaats op het partijkantoor in Dodons werkkamer, waar foto’s hangen van zijn ontmoetingen met de Russische president Vladimir Poetin, patriarch Kirill van de Russisch-Orthodoxe Kerk en Russische parlementariërs. Van de EU is in deze kamer geen spoor te bekennen.

„De Europese Unie zit helemaal niet te wachten op onze groente en fruit. Die zijn niet geschikt voor de Europese markt”, meent Tsjyrdja (42). „Herzie dit associatieakkoord en kijk alleen naar onderdelen waar Moldavië wat aan heeft. Combineer die met verdragen met Rusland.”

De in november vorig jaar gekozen president Igor Dodon flirt opzichtig met Rusland. Hij won de verkiezingen met een pro-Russische agenda en wil maar al te graag een streep zetten door het associatieakkoord, een politiek en handelsverdrag dat Chisinau en Brussel in 2014 ondertekenden. De Moldavische president ziet meer in toetreding tot de Euraziatische Unie, de tegenhanger van de EU en Poetins project. Want, vindt Dodon, het associatieakkoord heeft zijn land niets opgeleverd. Drie keer sinds zijn aantreden bezocht hij Poetin in Moskou. Daartegenover staat één bezoek aan Brussel.

Verscheurd

Dodon staat echter lijnrecht tegenover de regering, die juist streeft naar meer samenwerking met het Westen. Maar is Dodon bij machte om Moldavië, dat zich in 1991 afscheidde van de Sovjet-Unie, op een pro-Russisch spoor te zetten? Kan hij zich ontdoen van het associatieakkoord? En in hoeverre raakt het land dan verscheurd?

Viceminister Lilian Darii (46) van Buitenlandse Zaken is niet van plan de pro-Europese koers in te ruilen voor een die meer gericht is op Rusland, laat hij in zijn werkkamer weten. Bij de ingang van het ministerie wappert de vlag van de Europese Unie gebroederlijk naast die van Moldavië. „De regering wil een verbintenis aangaan met de EU via het associatieakkoord. We willen Moldavië moderniseren, hervormen en buitenlandse investeerders aantrekken. Dat is goed voor onze economie. Voor nu staat er geen integratie met de Euraziatische Unie op de agenda.”

Lees ook

De verlaten kinderen van Moldavië

Dodon kan zelf niet veel uitrichten. Het president van Moldavië bekleedt vooral een symbolische functie en heeft weinig daadwerkelijke macht. Dodon legt zich daar niet bij neer. Tijdens de verkiezingen kondigde hij aan een referendum te willen houden over het beëindigen van het associatieakkoord. De uitslag daarvan is ongewis. De voor- en tegenstanders van opheffing van het akkoord houden elkaar ongeveer in evenwicht.

Zo is het land in tweeën gesplitst, net als Oekraïne. En toch, Mark Tkatsjoek (50) ziet Moldavië niet dezelfde kant uit gaan als het buurland Oekraïne. Daar koos toenmalig president Viktor Janoekovitsj in 2013 ook voor Rusland in plaats voor de EU, en dat leidde tot revolutie en oorlog. Tkatsjoek was begin deze eeuw adviseur van de communistische president Vladimir Voronin, nam afscheid van de politiek en is tegenwoordig directeur van een opleidingsinstituut. We moeten niet letten op een strijd tussen prowesterse en pro-Russische krachten, stelt hij in zijn werkkamer. „Die benamingen zijn slechts etiketten. Het belangrijkste vraag is hoe het land, de economie en de samenleving weer kunnen opleven.”

Sporen

De vriendinnen Nastja Smirnova en Anja Pereverzeva (beiden 23) zitten met elkaar aan tafel in een café aan de Poesjkinstraat, vernoemd naar Ruslands meest bewierookte dichter. Zo zijn er wel meer sporen van Russische invloeden in het openbare leven. Voor de oprichting van de Sovjet-Unie behoorde Moldavië al tot het Russische tsarenrijk. De Russische taal is veelvuldig op straat te horen. In de hoofdstraat van Chisinau worden T-shirts met het gezicht van Poetin erop verkocht. Het standbeeld van een van Ruslands beroemdste schrijvers, Lev Tolstoj, kijkt uit op een parkeerplaats.

Smirnova stemde op Dodon. „Ik heb de Russische mentaliteit. Ben opgegroeid met de Russische taal. Mijn ouders komen uit de Sovjet-Unie.” Pereverzeva koos voor de westers georiënteerde Maia Sandu, omdat ze een vrouw als president wilde. Ze heeft zich bij het verlies neergelegd. „Dodon heeft gewonnen. Zo werkt dat bij verkiezingen. Nee, er komt geen revolutie. We zijn niet zo agressief als de Oekraïners.”

Vitali (35) kan niet kiezen tussen de EU en Rusland. Hij verkoopt sportschoenen op de markt tegenover het busstation en heeft ze in goud, knalgroen of felgeel, voorzien van het logo van bekende westerse merken. Nep, geeft hij openlijk toe. Hij werkt zeven dagen per week om rond te komen.

„De EU of Rusland, het is een moeilijke keuze. We willen vrienden om ons heen hebben die ons helpen, waardoor we een normaal leven kunnen leiden.”

Dit is het eerste deel van een tweeluik over Moldavië. Morgen volgt het slot.

Nieuwe Nederlandse diplomatieke post in Moldavië „concurreert niet met Rusland”

Het is onrustig aan de oostgrens van de Europese Unie. Dat bewijzen de moeizame relatie met Rusland, de oorlog in Oost-Oekraïne en de ramp met de MH17. Ze raken Nederland op het politieke, economische en menselijke vlak. Daarom zet het kabinet in op een stabiele oostflank. In Moldavië heeft Nederland geen ambassade, maar sinds vorig jaar wel een ”tijdelijk zaakgelastigde” in de hoofdstad Chisinau. Eenzelfde plan heeft Den Haag met Wit-Rusland.

Deze diplomatieke posten moeten een rol spelen in de regionale stabiliteit en zorgen voor veiligheid. Ze richten zich op mensenrechten, corruptiebestrijding, de versterking van de rechtsstaat en het ondersteunen van het maatschappelijk middenveld, zoals de media. De posten liggen in de landen tussen de EU en Rusland. Moldavië en Wit-Rusland waren onderdeel van de Sovjet-Unie die in 1991 uiteenviel. In beide landen heeft Rusland belangen. In een brief aan de Tweede Kamer van september 2015 schreef minister Koenders van Buitenlandse Zaken dat de „inzet in deze regio’s is gericht op het openhouden van de relaties met Europa, zonder daarbij in concurrentie te treden met Rusland.”