De geboortestad van de zestiende-eeuwse Bijbels humanist heeft al een standbeeld, een brug, een ziekenhuis en een universiteit naar Erasmus (ca. 1466-1536) vernoemd. Daar is nu een permanente tentoonstelling in de centrale bibliotheek, schuin tegenover de historische Laurenskerk, bijgekomen.

De Erasmus Experience is eigenlijk meer dan alleen een expositie over het leven en werk van de geleerde, die vijfhonderd jaar geleden een revolutionaire Griekse uitgave van het Nieuwe Testament op de markt bracht (waar de reformatoren dankbaar gebruik van maakten). De presentatie draait –heel eenentwintigste-eeuws– om beleving, om het vormen van een eigen mening.

In de vitrines liggen originele werken van Erasmus. Die heeft de Rotterdamse bibliotheek genoeg: ze beheert de grootste collectie ter wereld van boeken en brieven van en over Erasmus, ruim 5.000. Directeur dr. Th. C. M. Kemperman sprak woensdag bij de opening van de Erasmus Experience zelfs over „het grootste geheim van Rotterdam.”

Maar hij is realistisch: maar weinig mensen zullen thuis of in ‘zijn’ bibliotheek een boek van Erasmus openslaan. Maar de humanist kan volgens hem mensen wel helpen op hun „ontdekkingstocht” door het eigen „vinden en bevinden.” Wat je kiest is nooit goed of fout, zegt Kemperman. „Erasmus wil stimuleren tot nadenken, hij wil helpen je mening te verrijken. Erasmus houdt je scherp.”

Het humanisme was in de zestiende eeuw een methode om teksten kritisch te lezen en humanisten grepen graag terug op „bronnen” uit de christelijke en klassieke oudheid. Volgens Erasmus moest dit alles leiden tot meer toewijding aan Christus.

Geloof is dan ook een van de thema’s op de Erasmus Experience, naast taal en gedrag – onderwerpen waar Erasmus ook veel over schreef. Op de expositie ligt een opengeslagen Bijbel, het ”Handboek voor een christenstrijder”, de ”Lof der zotheid”. En ook een exemplaar van het boekje ”Julius buiten de hemelpoort”, uitgegeven in 1517, het jaar waarop Luther zijn 95 stellingen publiceerde. Het gaat over paus Julius II die, tot zijn eigen verbazing, door de apostel Petrus de toegang tot de hemel wordt geweigerd. Erasmus heeft overigens altijd ontkend de schrijver van dit polemische –en daardoor gevaarlijke– boekje te zijn.

Bezoekers van de Erasmus Experience krijgen een geel elektronisch polsbandje om. Daarmee worden onderdelen van de expositie geactiveerd en kunnen ze reageren op een aantal Erasmiaanse stellingen. Zoals: ”God is liefde” en ”een goed mens is thuis in ieder land”.

In het midden van de expositieruimte staat een tafel met ingebouwde schermen, waarop mensen met een virtuele Erasmus kunnen chatten over de stellingen en de antwoorden die ze hebben gegeven. Wie bereid is zijn mening aan te scherpen, krijgt je een digitale diamant.

Voor de Rotterdamse burgemeester Aboutaleb is Erasmus in ieder geval een „bron van inspiratie”. Hij vertelt tijdens de opening over zijn reis naar Basel, waar Erasmus een tijdje woonde en werkte. In de Zwitserse stad is de Nederlandse humanist ook begraven. „Erasmus neemt in Basel een grote plaats in”, ontdekte Aboutaleb. „Dat zou ik ook willen in Rotterdam.”

Erasmus was vernoemd naar de heilige Erasmus van Formiae, die nogal populair was in de vijftiende eeuw. Aboutaleb ziet hier een „grote link” naar de actualiteit. „Deze heilige vluchtte vanwege zijn geloof van Syrië naar Libanon, waar een raafje hem te eten gaf. Later arriveerde hij in Italië – nog steeds de plaats waar vluchtelingen het eerst aankomen. Maar daar werd deze Erasmus gevangengenomen, gemarteld en gedood.”

Wat de Rotterdamse burgemeester van Erasmus heeft geleerd? „Gebruik de rede, ga zelf op zoek uit naar religieuze bronnen. Dit zou moeten leiden tot tolerantie. Niet op de manier waarop het begrip tolerantie tegenwoordig vaak wordt ingevuld: het negeren van elkaar en van verschillende opvattingen. Zoek echter naar waarheid en accepteer dat anderen een andere waarheid hebben. Meer dan ooit hebben we Erasmus daarbij nodig.”

Dan bezoekt koning Willem-Alexander achter gesloten deuren de Erasmus Experience. Dr. A. H. van der Laan, conservator van de erfgoedcollecties van de Rotterdamse bibliotheek, laat hem op de studiezaal van de bibliotheek enkele eeuwenoude documenten zien. Het gaat om twee originele, handgeschreven brieven van Erasmus, een boek van de Griekse schrijver Aeschylus dat hij in bezit had, en zijn vertaling van het Nieuwe Testament. „Dichter bij Erasmus kun je niet komen”, zegt Van der Laan na afloop. „Je raakt hem als het ware aan. De vertaling van het Nieuwe Testament zag Erasmus als zijn levenswerk.”

Met de koning sprak Van der Laan onder meer over verschillende uitgaven in het Latijn en de volkstaal. „Hij toonde zich oprecht geïnteresseerd. De koning is historicus, en dat merk je.”