Nou, zó’n oude traditie is het toch niet? Wanneer begon het ook alweer?

In 2004 zwaaide RTL-journalist Frits Wester voor het eerst vóór Prinsjesdag met de Miljoenennota. Dat gaf toen aan het Binnenhof veel ophef.

Sindsdien is Wester er zo ongeveer elk jaar in geslaagd om het belangrijkste beleidsstuk van het jaar voortijdig met zijn kijkers te delen. Maar dit jaar deed hij het wel érg vroeg: gisteravond, dus vijftien dagen voor Prinsjesdag.

Voor 2004 gebeurde het nooit?

Nee. Wel werd een destijds bekende Volkskrant-journalist, Henry Faas, in 1957 twee maanden de toegang tot regeringsgebouwen ontzegd. Hij zou delen van de Troonrede van koningin Juliana voortijdig hebben gepubliceerd. Later bleek dat Faas geen embargo had geschonden, maar dat zijn publicatie tot stand was gekomen door slim nadenken over wat er waarschijnlijk in de Troonrede zou staan, waarbij de journalist alleen geholpen was door terloopse opmerkingen van bewindslieden.

Maar wie lekken er dan sinds 2004 elke keer?

Dat weet niemand, behalve de RTL-redactie en de lekkende personen zelf. Het probleem is dat bij het tot stand komen van de Miljoenennota zoveel mensen betrokken zijn dat volstrekte geheimhouding lastig is. Denk aan ministers en Kamerleden, aan ambtenaren, beleidsmedewerkers, voorlichters, politiek assistenten en instanties die cijfers aanleveren, zoals het Centraal Planbureau (CPB) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

Bovendien is het de beroepseer van journalisten om hun bronnen geheim te houden. Slechts één keer ging het op dit punt bij RTL Nieuws mis. Dat was in 2009, toen de redactie er onvoldoende op bedacht was dat elke Miljoenennota een watermerk bevatte met de naam van de instantie die het embargo-exemplaar had ontvangen.

Dat watermerk leidde toen naar de PvdA en vervolgens naar Kamerlid Tang, die prompt bekende. Als straf raakte Tang tijdelijk het woordvoerderschap Financiën kwijt.

Overigens is de tekst van de Troonrede, die alleen bij een heel kleine groep van ingewijden van tevoren bekend is, nooit gelekt.

Hoe erg is het als dit soort informatie vroegtijdig op straat ligt?

Dat kun je zwaar en minder zwaar aanzetten. Politici, bestuurders of ambtenaren die lekken, doen iets dat verboden is. Dat is een slecht voorbeeld voor de burger.

Anderzijds: inhoudelijk gezien zijn de onthullingen vaak niet opzienbarend, maar betreffen ze zaken die we in grote lijnen al wel weten of verwachtten. En vergeet niet dat ministers al minstens een halve eeuw de gewoonte hebben om in de weken voor Prinsjesdag druppelsgewijs kleine beetjes goed nieuws (extra investeringen, koopkrachtverbeteringen) te onthullen. Zíj mogen dus beslist niet klagen over een lekcultuur.

Dus er is niets aan te doen en het moet allemaal maar blijven gaan zoals het gaat?​

De beste verbetering zou wellicht zijn als kabinetten helemaal stoppen met het geheim willen houden van Prinsjesdaginformatie. Als zij zodra bepaalde deelbesluiten genomen zijn die informatie openbaar maken, zoals ook in de rest van het jaar gebeurt, is het probleem uit de wereld.

Bijkomend voordeel zou zijn dat de vorst, die in zijn Troonrede nu gewoonlijk oud nieuws voorleest, een wat meer bevlogen en visionair betoog zou kunnen houden over waar het volgens het kabinet in grote lijnen met ons land heen moet. Dat zou beslist winst zijn.