Zoete broodjes bakken laat Thieme (44) graag aan andere partijen over. „Stem op ons en alles wordt weer zoals u het graag ziet”, vat ze hun verhaal samen. „Misschien kan het zelfs nog wel leuker worden.”

Om de status quo te herstellen, hebben ze economische groei heilig verklaard, analyseert Thieme in haar boek, dat ze samen met de Amsterdamse hoogleraar financiële geografie dr. Ewald Engelen schreef. ”De kanarie in de kolenmijn” werd al „het meest radicale geschrift” genoemd dat de afgelopen jaren in Den Haag werd opgesteld.

Vrijwel alle politieke partijen zijn varianten van D66 geworden, zegt Thieme socioloog Willem Schinkel na: „Hun aandacht gaat vooral uit naar de kortetermijnbelangen van de westerse mens en z’n geld.”

De boodschap van de Partij voor de Dieren staat daar lijnrecht tegenover: „Economische groei verergert juist de problemen waarmee we te kampen hebben.”

Die zijn immens, schetst Thieme. „Onze manier van leven is onhoudbaar. Voor het wereldwijd mogelijk maken van onze westerse levenswijze zijn drie tot vier aardbollen nodig, waarop niet het minste zicht is.”

We teren steeds verder in op de grondstofvoorraad, schrijft ze in haar boek. „We leven op de zak van toekomstige generaties.” Daarbij komt dat de biodiversiteit, de soortenrijkdom, nu honderd tot duizend keer sneller afneemt dan ooit gemeten.

Een groot deel van de wereldbevolking heeft tekort aan voedsel en water. Dieren worden in zulke hoge aantallen bij elkaar gehouden dat dierziektes onontkoombaar zijn. Ook mensen worden er ziek van, zoals bleek bij de Q-koortsepidemie.

Overheden, bedrijven en burgers „zijn verslaafd geraakt aan schulden”, vervolgt Thieme. „Het belangrijkste roesmiddel van onze generatie, aardgas, is bijna op. De verzorgingsstaat die op de gasbel is gebouwd, staat op omvallen.”

Overduidelijk dus, meent ze, dat „radicale koerswijzigingen nodig zijn.” De meeste van haar collega’s willen daar niet aan, stelt ze. „In de traditionele politiek regeert de waan van de dag. Structurele oplossingen krijgen geen ruimte omdat politici een tijdshorizon hebben die niet veel verder reikt dan de vier jaar tot de volgende verkiezingen.”

En, stelt Thieme, ze dúrven de kiezer niet te confronteren met de boodschap dat we niet op de oude voet kunnen blijven doorgaan. „Kiezers zijn veelal meer geneigd de partijen te geloven die herstel van de recent ervaren welvaart beloven dan de brengers van slecht nieuws dat het niet langer business as usual kan blijven.”

Klopt uw analyse wel? De ChristenUnie zet voluit in op duurzaamheid. GroenLinks verzet zich tegen ongebreidelde economische groei. Zelfs de VVD erkent dat we op te grote voet leven.

„De politieke discussie blijft nog te veel steken in visieloze compromissen en in symptoombestrijding. Met marginale koersveranderingen proberen die partijen de groeiende onrust te sussen. Een beetje vergroening hier, wat verduurzaming daar. Allemaal gaan ze ervan uit dat er eerst geld verdiend moet worden voordat immateriële zaken zoals een gezonde natuur, milieu, klimaat en dierenwelzijn aan de beurt zijn.

Daar verzet ik me tegen. Zonder schone lucht, bossen, soortenrijkdom, drinkwater en eerlijk voedsel is leven op aarde onmogelijk. Die zaken zijn geen luxe, maar voorwaarden voor ons voortbestaan en een gezonde economie op lange termijn.”

Waarom maakt u zich daar eigenlijk zo druk om?

„Ik voel sterk de verantwoordelijkheid om de aarde beter achter te laten voor mijn kinderen. Ook heb ik een groot rechtvaardigheidsgevoel. Onrecht kan ik niet aanzien. Daar wil ik wat tegen doen. Ik heb niet, zoals andere mensen, de gave om verpleegster of arts te worden. Ik bedien me van het woord. Wil de vinger op de zere plek leggen en mensen bewegen anders te gaan denken.”

U houdt er van om tegendraads te zijn?

„Ik wil graag een smaakmaker zijn, iemand die nieuwe ingrediënten toevoegt aan de discussie. Zout der aarde zijn, zogezegd.

Als je niet meegaat met de zwerm en ineens de andere kant op zwenkt, raak je wel even de verbinding met de grote groep kwijt. Dan vlieg je even los. Dat is soms best spannend, ja. Maar het is belangrijk dat er zulke vogels zijn. Die, zoals vroeger een kanarie in de kolenmijn, mensen waar­schuwen voor de gevaren die ons bedreigen. Die zeggen: „We zitten op een doodlopende weg, we moeten de andere kant op.””

Waarnaartoe dan?

„Paal en perk stellen aan de ongebreidelde hebzucht. De grenzen van de draagkracht van de aarde als uitgangspunt van ons handelen nemen. En politiek moet gaan over hoe wij immateriële waarden kunnen beschermen en idealen verwezenlijken in plaats van over koopkrachtplaatjes. Daarom kiezen wij voor expressieve politiek: gericht op agendering en bewustwording. Op grootschalige gedragsverandering en afwijzing van het huidige, achterhaalde systeem.

Dat doen we door lastige vragen te stellen bij de grootschaligheidsziekte in landbouw, veeteelt, publieke sector en politiek. Wordt het niet eens tijd om de bewegingsvrijheid van het grootbedrijf en grootbanken aan banden te leggen? Zijn megastallen echt wat we willen? Zijn de vrijhandelsverdragen TTIP en CETA werkelijk wat burgers nodig hebben? Moeten we niet onderkennen dat invoering van de euro overmoed was?

Daarnaast plaatsen we kanttekeningen bij onze schuldverslaving. En pleiten we voor een écht groen belastingstelsel: belast niet arbeid, maar elke menselijke handeling die waarde aan het ecosysteem onttrekt.”

Moet de politiek alle problemen oplossen?

„We kunnen niet wachten tot de politiek ingrijpt. Burgers moeten ingrijpen in de politiek. In opstand komen tegen politici die ons wijsmaken dat geld het hoogste goed is.

Kom in verzet bij alles wat je doet. Of je nu christen, humanist of atheïst bent. Kies voor kleine scholen en ziekenhuizen. Koop biologische spullen. Pak vaker de fiets. Eet minder of geen vlees. Wat wij in de keuken beslissen, bepaalt niet alleen wat we vandaag op tafel zetten, maar vooral ook hoe de wereld van onze kinderen en klein­kinderen eruit zal zien.”

Wilt u dan weer een soort paradijs op aarde creëren?

„Zoiets kan ik niet beloven. Maar het leven wordt wel een heel stuk aangenamer als we de kortetermijnmensenbelangen loslaten. Als we ons geen drie slagen meer in de rondte werken alleen voor materieel gewin.

Ik zie een wereld voor me met meer gemeenschapszin en zorg voor elkaar. Waarin mensen zichzelf ontwikkelen en weer leren genieten van alles wat echt waarde heeft: familie, vrienden, de natuur, dieren, schone lucht en water en een stabiel klimaat.”

Een eeuw geleden werd er ook al gewaarschuwd dat wij de erfenis van onze nakomelingen aan het verkwanselen waren. De welvaart is nu echter groter dan toen.

„Ja, maar we hebben nu minder greep op ons eigen leven en we zijn niet gelukkiger geworden. Europa integreert steeds verder, de macht van multinationals groeit.

En zelfs als de problemen die ik benoemde uiteindelijk meevallen of allemaal technisch op te lossen zijn, wat is er dan tegen om tóch zo duurzaam mogelijk te leven? Waarom zouden we dan niet het goede doen? In dat opzicht kunnen wij veel leren van dieren: die gebruiken slechts datgene van de aarde wat ze nodig hebben.”

Wat als de meesten uw verhaal negeren?

„In het huidige politieke krachtenveld hebben kleine politieke partijen die onverkort vasthouden aan hun idealen steeds vaker een doorslaggevende stem.

Bovendien probeer ik de mensen te bereiken die veranderingsgezind zijn. De gestaag groeiende voorhoede die de ernst van de situatie inziet. Om de wereld te veranderen, heb je geen meerderheid nodig.”

zomerserie De politicus en zijn boek

Dit is de vierde aflevering in een vijfdelige serie over politici die boeken schrijven. Over twee weken deel 5: een interview met ChristenUnieleider Segers over zijn romans ”Overwinteren” en ”Twee broers en een meisje met geel haar”.

Politici gretig om hun visie via boeken uit te venten

Hun visie in boekvorm uitventen, is politici wel toevertrouwd. Wie op zoek gaat naar publicaties die qua genre vergelijkbaar zijn met ”De kanarie in de kolenmijn” (2016) stuit al gauw op een waslijst aan boekwerken.

Een opsomming daarvan zou kunnen beginnen met de vele pamfletten die 
Willem van Oranje schreef om uit te 
leggen waarom hij de strijd aanbond 
met Spanje en om daarvoor de steun van de Nederlanders te winnen.

Een invloedrijke historische publicatie is daarnaast ”Aan het volk van Nederland”. Die werd in de nacht van 25 op 26 september 1781 in alle grote steden in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden verspreid. Daarin riep de prominente patriottenleider Joan Derk van der Capellen tot den Pol het volk op om het politieke bestel omver te werpen en stadhouder Willem V aan de kant te schuiven.

Ook de achterliggende decennia brachten politici de drukpers in beweging om hun visie wereldkundig te maken. Marij­nissen, bijvoorbeeld, met ”Tegenstemmen” (1996).

Maar echt los ging het pas na de publicatie van Fortuyns ”De puinhopen van acht jaar paars” (2002). Toen verschenen achtereenvolgens ”Anders en beter” (2002) van Balkenende, ”Dit land kan zoveel beter” (2005) van Bos, ”Het hart van de zaak” (2006) van Rouvoet, ”Woord houden” (2010) van Van der Staaij en ”Kies voor vrijheid” (2010) van Wilders.

De stroom aan visionaire of programmatische boeken droogde daarna op. Maar met de Kamerverkiezingen in zicht zal die ongetwijfeld weer op gang komen.

„Weiger kleingeld te maken van alles wat er echt toe doet”

„Martin Luther King had geen plan, maar een droom. Dat vormde in zijn geval het kenmerkende verschil om de tijdgeest te benutten en fundamentele verandering in gang te zetten. Wat heb je aan geld als de ijskap smelt? Waarom zouden we ons leven ondergeschikt maken aan een hulpmiddel dat een doel in zichzelf is geworden? En vooral, waarom zouden we de bronnen van ons bestaan niet kunnen herontdekken en in ere herstellen? Schone lucht, schoon water, biodiversiteit, natuurlijke rijkdom, een vruchtbare bodem en leven in harmonie met alle andere bewoners van deze kleine planeet? Laten we beginnen met vast te houden aan onze idealen en weigeren kleingeld te maken van alles wat er echt toe doet. (…)

Alle grote wereldproblemen opgelost met mes en vork? Wie dat denkt, zit er niet ver naast! Het is te kort door de bocht om alle problemen toe te schrijven aan de manier waarop we met dierlijke eiwitten omgaan. Maar dat de huidige productiewijze onhoudbaar is, staat als een paal boven water. Het zijn niet alleen de mensen van de Partij voor de Dieren die dat zeggen, maar ook de Wereldbank, de VN, de Wereldgezondheidsorganisatie, de FAO, de Nederlandse Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur, Chatham House, het Worldwatch Institute, kortom eigenlijk is het algemeen aanvaard gedachtegoed, dat wordt uitgedragen door opinieleiders als Al Gore, Bill Clinton en Paul McCartney.”

Uit: ”De kanarie in de kolenmijn”, door 
Marianne Thieme en Ewald Engelen.