Wie aan busladingen Poolse seizoensarbeiders denkt die naar Nederland pendelen, kan licht menen dat uitzendwerk gesneden koek is voor het land dat op de drempel staat van de Europese Unie. Het tegendeel is het geval. Tenminste, voorzover het verschijnsel in eigen land speelt. Meer dan een decennium na de val van de Muur is de erfenis van het communistische verleden nog steeds niet uitgewist.

„Polen zijn gewend te werken op basis van gewone arbeidscontracten”, zegt Jadwiga Szalaj. De manager van Flexwork houdt kantoor op de tweede verdieping van het pand in het fleurige hart van Wroclaw. „Uitzendcontracten waren in ons land tot voor enkele jaren een volstrekt onbekend verschijnsel. Behalve mensen die naar werk zoeken, moeten ook ondernemers er oog voor krijgen dat ze tijdelijke krachten kunnen inhuren.”

Toen het uitzendbureau zo’n tien jaar geleden in Polen begon, betrad het onontgonnen terrein. De medewerkers ploeterden door een braakland van onwetendheid, wantrouwen en ontbrekende regels. Zelfs de naam waarmee het uitzendbureau de markt opging, bleek te hoog gegrepen. ”Start” klonk te abstract. „Bij CN Flex Work kunnen de mensen zich een concreet beeld vormen.”

In de loop van de jaren heeft de Nederlandse top van het bedrijf geleerd dat je het concept uitzendwerk niet zomaar één op één kunt overplaatsen. Szalaj: „Nederlanders willen dat in het buitenland alles net zo gaat als bij henzelf. Dat kunnen ze vergeten. Zo is de belastingdienst veel strenger en zijn de verhoudingen veel hiërarchischer.” Met een stralende lach: „In het flexwerk is niets zeker.”

„Het gaat om heel basale dingen. Zo kennen we hier geen sofi-nummer. In Nederland hangt daar ongeveer alles van af. Dat betekent dus dat de formulieren voor Polen een andere opzet moeten krijgen”, geeft Szalaj als voorbeeld. Ze liep zelf een halfjaar stage in ons land om de kneepjes van het vak goed onder de knie te krijgen. Omgekeerd liet haar werkgever een gepensioneerde manager naar Polen gaan. Het leggen en uitbouwen van contacten met bedrijven, brancheorganisaties en andere doelgroepen is geen eenvoudige klus.

„Het is moeilijk werkgevers te overtuigen van het nut van uitzendkrachten. Zij snappen niet hoe het kan dat wij winst maken, terwijl zij tegelijkertijd hun kosten kunnen drukken. Dat zij tegelijk de werving en het ontslag uit handen kunnen geven, is een inzicht dat moet rijpen. Ook bij grote ondernemingen is het gebruikelijk dat de afdeling personeelszaken gewoon bezig is met het uitvoeren van allerlei dagelijkse zaken, in plaats van gericht na te denken over de beste manier om de vraag naar werknemers in te vullen.”

Om ondernemers over de streep te trekken, heeft CN Flex Work een aanbod waarbij het arbeidskrachten aanlevert die vast in dienst komen. Maar eerst zijn ze drie maanden actief als uitzendkracht, zodat het inlenende bedrijf kan ervaren hoe dat werkt. „We merken langzamerhand dat er een omslag komt in het denken over flexwerk.”

De Poolse bevolking moet mogelijk nog meer wennen, merkt Szalaj. Het beeld in Nederland van bollenstekers die zich uit de naad werken, behoeft enige bijstelling. „Onder het communisme had iedereen een baan voor het leven. Nog steeds heerst er een mentaliteit dat men er recht op heeft dat alles vanzelf gaat. Het is gebeurd dat we voor een vacature dertig personen uit ons bestand opriepen van wie er twee kwamen opdagen. Ze moesten te ver reizen, kregen te weinig betaald, en zo had iedereen een slap excuus.”

Ook de manier van werven is heel anders dan in Nederland en andere westerse landen gebruikelijk is. In Wroclaw, een grote stad in het zuidwesten van Polen, geen etalages vol vacatures. Het uitzendbureau maakt wel reclame in diverse media, maar werft meer via arbeidsbureaus en andere organisaties die de werkloosheid bestrijden. „Mensen zijn niet gewend zich actief op de arbeidsmarkt te begeven. De instelling is anders. Ze stappen niet zomaar een kantoor binnen.”

Szalaj voegt daaraan toe dat jongeren wat gewend lijken te raken aan uitzendwerk. „Ze hebben de baan voor het leven nooit gekend en ze komen er vanzelf achter dat ze toch ergens een inkomen vandaan moeten halen.” Ze bezoekt ook scholen om leerlingen in examenklassen bewust te maken van het feit dat de banen niet voor het oprapen liggen, als ze straks met een diploma in de hand op straat staan. „Maanden voor je afstuderen sollicitatiebrieven schrijven is in ons land niet bepaald iets wat gebruikelijk is.”

Dit is het vierde deel in een serie portretten van Nederlandse bedrijven die actief zijn in de nieuwe lidstaten van de Europese Unie.