De namen van de honden van Anjana Gort (1988) geven een beetje licht. De puppy’s die in 2014 in haar kennel werden geboren, heten Born To Twinkle – geboren om te flonkeren, om lichtpuntjes te verspreiden.

Een van die pupjes redde het bijna niet, vertelt Anjana in een lang relaas, een woordenstroom die niet te stoppen is, tijdens een lange autorit. Dat pupje, nog maar net op de wereld, moet even uit de warmte gekropen zijn, mogelijk op zoek naar zijn moeder, die voor korte tijd het nest had verlaten. De vroeggeboorte van het nest maakte de pups extra vatbaar voor onderkoeling, wat een groot gevaar is voor pasgeboren puppy’s. Lichaamsfuncties vallen dan in no time uit. Dat gebeurde bij dit hondje, en het zag er niet best uit. De hele nacht zat Anjana bij hem, ze wreef hem en hield hem warm.

Ruim een jaar eerder had ze al gehoopt op een nestje van haar twee shelties, Luca en Sarah. Toen werd er één pup geboren, en die kwam levenloos ter wereld. Ze gaf het diertje wel een naam: naast de kennelnaam Born To Twinkle kreeg het als stamboomnaam Amazing Whisper Of Life. Een fluistering, meer was het hondje niet geworden, maar tot aan de geboorte was het wel heel levend geweest.

Dit nieuwe pupje, dat het zwaar had, moest het gaan redden. Dat moest.

In de dageraad, terwijl het langzaam licht werd, zag Anjana dat het beter ging. De pup zou blijven leven. Bright Is The Day, noemde ze hem. Roepnaam: Tristan.

Calorieën

Voor Anjana (1988) uit het Zeeuwse Oud-Sabbinge vervullen haar shelties een bijzondere functie. Het begon allemaal met Luca, zes jaar geleden, die mee mocht de supermarkt in. Als Anjana iets in de schappen opzocht, ging hij naast haar zitten en wachtte hij geduldig. Zodra ze doorliep, liep hij mee. Maar als ze te lang etiketten ging staan lezen –omdat ze calorieën aan het optellen was– ging hij zacht zitten janken. Hielp dat niet, dan tikte hij haar aan. Luca is een ”missionpuppy”: opgeleid als hulphond voor een baasje met een eetstoornis (zie ”MissionPuppy helpt jongeren met een eet­stoornis”).

Anjana werd verschillende keren opgenomen in het ziekenhuis omdat ze stopte met eten. De eerste keer was op haar zeventiende, toen ze nog maar één kiwi per dag at.

„Ik weet heel veel niet meer – maar wel dat ik het verschrikkelijk vond”, zegt Anjana. „Als je zo ver weg bent, raak je in paniek om niks. Zodra iemand tegen me zei: „Dat moet je opeten”, wist ik me geen raad. En de boodschap daar was: Vanaf nu ga je weer aankomen.

Mijn bloed was slecht, en een arts zei dat mijn hart al in gevaar was. Ik dacht: Jij bent niet wijs, dan had ik dat toch allang gemerkt? Het deed me niks. ’s Nachts glipte ik weg en ging ik hardlopen.”

Uit die tijd in het ziekenhuis herinnert Anjana zich vooral dat ze het continu koud had. „Niet een beetje koud, maar tot op het bot, ijs- en ijskoud, en ik kon niet meer warm worden. Verder weet ik nog dat ik mezelf een keer heel even in de spiegel zag zoals ik was en dat ik me naar schrok. Daarna keek ik nog een keer en zag ik alleen maar: dik.”

Hoe anorexia precies in haar leven is gekomen, weet Anjana niet, al kan ze tegelijk verschillende oorzaken aanwijzen. Een en ander begon al heel vroeg. „Ik dacht al slecht over mezelf voor zover mijn herinneringen teruggaan. Op mijn vierde vond ik mezelf al dik. Het vreemde was dat ik dat niet was, er zat zelfs geen babyvet aan; ik was eerder heel tenger.”

Bruine labrador

Na die eerste opname ging het telkens niet lang goed, vertelt Anjana. „Het was net of de knop maar niet omging. Zodra het toezicht maar even weg was, viel ik onmiddellijk terug.”

Tegen het eind van de vijfde klinische behandeling, een langdurige, intensieve periode in 2008-2009, ging Anjana met een groepsgenoot boodschappen doen. Dat gebeurde vaker: degene die nu wist hoe het hoorde –in dit geval Anjana, die bijna naar huis mocht– haalde met een nieuw aangekomene een tussendoortje voor de groep. Dat moest dan een minimaal aantal calorieën bevatten. „We gingen met z’n tweeën naar de supermarkt, en in plaats van dat we zochten naar wat we lekker vonden, gingen we al die pakjes omdraaien om te kijken waar de minste calorieën in zaten.

Op dat moment werd ik heel verdrietig. Wat ben ik nou eigenlijk aan het doen, dacht ik. Zij is net nieuw en moet die hele behandeling nog, maar ik ben bijna klaar en moet naar huis en wat gebeurt er als ik thuiskom als het nu nog zó gaat? Ik keek verdwaasd de winkel in – zo in de ogen van een bruine labrador, naast een meneer in een rolstoel. De hond keek me lodderig aan en straalde zo’n rust uit, en ik dacht: Dat zou ik willen. Een hond die hier, in deze situatie, bij me zou kunnen zijn en me zou afleiden.”

Alleen bestond er voor deze problematiek nog geen hulphond. Dus koos Anjana een puppy uit, de sheltie Luca, met het plan om de hond zelf te gaan opleiden tot hulphond. Ze kon hem ophalen op de dag dat ze de kliniek verliet. Daarna zocht ze een organisatie die wilde helpen: dat werd Bulters­Mekke uit Assendelft, die assistentiehonden traint voor mensen met verschillende beperkingen. Luca werd opgeleid, haalde alle gedragstesten en is nu een gecertificeerde hulphond. Mits hij zijn officiële dekje draagt, mag hij met Anjana de supermarkt in.

Anders dan na de vorige opnames ging het langzaamaan beter met Anjana. Luca kroop bij haar op schoot als ze het koud had. De anorexia verbood het haar om zelf de warmte op te zoeken; koud zijn betekende immers meer calorieën verbranden. Luca wist feilloos wanneer hij nodig was en reageerde hierop. Langzaam ging het beter. Anjana ging weer voelen. Wat de hulpverlening en nazorg niet voor elkaar kregen, lukte via Luca. Hij slaagde erin door muurtjes te komen die Anjana om zich heen had opgetrokken. Terwijl ze eerst steeds gedwongen beter had moeten worden, wilde ze het nu gaandeweg zelf.

„Ik had niet veel vertrouwen in mensen. „Hoe weet ik nou dat je meent wat je zegt, of dat je niet weggaat als puntje bij paaltje komt? Als je me écht leert kennen, laat je me vallen als een baksteen.” Dat soort dingen dacht ik altijd diep in mijn hart. Dus was ik voortdurend bezig maskertjes op te zetten en me aan te passen aan de omgeving. Ik was een kameleon.

Bij een hond kun je geen masker dragen; daar prikt hij onmiddel­lijk doorheen. Het hoeft ook niet: hij is trouw, laat je niet in de steek, hoe je er ook aan toe bent. Luca heeft me op mijn slechtst meegemaakt. Als alles mis was in mijn hoofd en ik er helemaal doorheen zat, bleef hij en ging hij niet weg.”

Voordat ze daarvan voor 100 procent overtuigd raakte, ging er nog wel wat tijd overheen. Ook van de hond dacht Anjana soms: „Hij vindt me toch niet leuk. Ik kan hem beter aan de buurvrouw geven.” Dus testte ze hem.

„Ik deed dingen die achteraf best link waren. Ik heb hem midden op de markt, met viskramen en geurtjes, waar het enorm druk was, gewoon losgelaten. En hoewel hij natuurlijk wel geïnteresseerd is in geurtjes, hield hij me heel goed in de gaten. Hij volgde me gewoon. Maar hij is zo’n klein hondje, dus voor ik ’t wist zag ik hem niet meer en hij mij niet, in die drukte. Dus ging hij me zoeken. Ja. En toen ik die opluchting bij hem zag zodra hij me had gevonden, wist ik: O. Blijkbaar ben ik echt belangrijk voor je. Dan moet ik voor je zorgen. En op de een of andere manier leidde dat tot de overtuiging: als ik voor jou moet zorgen, moet ik voor mezelf zorgen, anders kan ik niet voor jou zorgen.”

Op een andere dag liep Anjana met Luca langs het strand. „Ik had laarzen aan en het water was steenkoud, en ik liep een eindje de zee in. Ik riep hem niet of zo, ik dacht gewoon: Ik ben benieuwd wat hij doet. Het was dus steenkoud, maar hij kwam achter me aan. Daarna liep hij enorm te bibberen, dat vond ik heel erg zielig, maar tegelijk was ik erg onder de indruk.”

Opgewekt en vrolijk

Anjana koos voor een sheltie vanwege het niet al te grote formaat, de werklust, trouw, baasgerichtheid en ook het gevoelige karakter: stemmingen van de baas voelt een sheltie feilloos aan. Daarnaast had ze een stabiel exemplaar nodig, vanwege de taak die ze voor de hond in gedachten had. Luca voldeed aan alles. En aan meer: hij is opgewekt en altijd vrolijk, zegt Anjana. „Zijn blijdschap sloeg zelfs op mij over. Ik ontdekte weer kleine momenten van oprecht geluk. Hij spiegelde mijn stemming en gedrag, waardoor ik dingen beter ging snappen. Als ik onrustig ben of me ergens druk om maak, zie ik dat onmiddellijk aan Luca: die laat dan allerlei gek gedrag zien dat hij normaal niet vertoont.

Het waardeloze gevoel over mezelf veranderde, en met Luca bij me voelde ik me gewoon goed en steeds beter, waardoor ik de eetstoornis niet meer nodig had om te overleven. Hij kreeg ook de functie van bliksemafleider: door me op hem te focussen, vond ik rust in situaties die voor mij onrustig, onoverzichtelijk of stressvol waren.”

Anjana Gort richtte in 2012 Mission­Puppy Nederland op, een organisatie die hulp biedt aan jonge mensen (van ongeveer 8 tot en met 25 jaar) met anorexia en boulimia nervosa. Honden vervullen daarbij vaak een belangrijke taak.

Kennis over mensen, honden en de interactie tussen die twee deed Anjana op via cursussen bij het kynologisch opleidingscentrum DogVision in het Drentse Norg, de opleiding voor Dog Assisted Coaching bij Pets4Care, en door trainingen op het gebied van psychologie en pedagogiek.

Na zo’n 25 hulpverlenings­trajecten werkt de stichting nu met een „klein en betrokken kernteam” aan coaches/trainers. Het merendeel is ervaringsdeskundige op het gebied van een eetstoornis. Sinds kort biedt MissionPuppy ook hulp aan kinderen en jongeren met een vorm van autisme of ernstige problemen door een trauma.

De stichting werkt samen met behandelaars zoals psychologen en artsen; het verschilt per traject hoe intensief die samenwerking is.

Een cliënt van MissionPuppy leidt –onder begeleiding– zelf de hond op. Het dier gaat dus direct de praktijk in; bij een pup begint de training uiteraard spelenderwijs. De gemiddelde kosten voor een opgeleide hulphond bedragen zo’n 1500 tot 2500 euro. Verblijft de hond eerst in een gastgezin, dan wordt het bedrag hoger.

Zorgverzekeraars volgen het werk van MissionPuppy „met interesse”, maar vergoeden nog niets. De stichting is erover met verzekeraars in gesprek.

www.missionpuppy.nl