Oost-Duitser wel degelijk geïnteresseerd in christelijk geloof
BERLIJN. Nergens in Duitsland geloven zo weinig mensen in God als in het oosten. Toch zijn er lichtpuntjes. Uit recent onderzoek blijkt dat de bevolking wel degelijk te interesseren is voor het christelijke geloof.
Het geloof is weg, er zijn geen kansen voor de kerk. Zo lijken de zaken er voor te staan in Oost-Duitsland. Slechts een krappe 30 procent van de bevolking is er volgens de jaarlijkse overheidsregistratie lid van een kerk. Een nog kleiner percentage bezoekt regelmatig een kerkdienst. Christenen behoren er tot een krimpende minderheid die zich vooral bekommert om het eigen voortbestaan. Omdat er buiten de kerk geen religieuze interesse meer schijnt te zijn.
Nuancering van dit beeld is echter op haar plaats, blijkt nu. De Duitse predikante Dorothee Land uit Erfurt deed, in opdracht van de Verenigde Evangelisch-Lutherse Kerk in Duitsland (VELKD), twee jaar lang onderzoek naar de ervaringen van honderden Oost-Duitsers die een cursus over het christelijke geloof volgden. Het Duitse dagblad Die Welt wijdde onlangs een uitgebreid artikel aan de studie.
Het gaat om de cursus ”Erwachsen Glauben” (”Volwassen geloven”), die in 2000 werd ontwikkeld door de Evangelische Kerk in Duitsland (EKD) en de Vereniging voor Missionaire Diensten (AMD). Deelnemers komen twee tot drie maanden lang wekelijks in gespreksgroepen bij elkaar om te praten over het christelijk geloof.
Wat bleek? Oost-Duitse onkerkelijken zijn „nieuwsgierig” naar het christelijke geloof. Deelnemers van de cursus hebben „een grote behoefte hebben aan onderwijs over het christendom.” Voor niet-religieuzen is het „een ongelooflijke ontdekking dat het geloof relevant is en kracht kan geven in het dagelijks leven”, schrijft Land.
Uit alle verhalen van deelnemers kwam naar voren dat niet-religieuzen zeer snel wezenlijke en persoonlijke vragen stellen zodra er een vertrouwensrelatie ontstaat waarin zij gezien en serieus genomen worden, concludeert zij. Mensen waarderen het wanneer de kerk met haar inhoud, rituelen en symbolen herkenbaar optreedt. „Ze gebruiken dat als een gelegenheid voor een gesprek.”
Aantallen over hoeveel mensen zich er na de cursus bij een kerk aansluiten, geeft Land niet. Ze wil „ervoor waken dat bij deelnemers de indruk ontstaat, dat ze meedoen aan een ‘rekruteringsprogramma’ van de kerk.”
DDR-tijd
Het onderzoek, een zogeheten werkboek, is uitgegeven onder de naam ”Lasst uns drüber reden – Glaubenskurse im Osten Deutschlands”. In het werkboek geeft Land adviezen om de cursus aan te bieden in het deel van Duitsland dat decennialang te maken had met een atheïstische overheid. Mensen in Oost-Duitsland zijn volgens haar heel rationeel, daarmee zullen cursusleiders rekening mee moeten houden. „Ze hebben in de DDR en na de val van de Muur een manier van denken aangeleerd die in hun ogen wetenschappelijk is. Die houding kun je niet eenvoudig negeren.”
Niet het werven of bekeren van mensen, maar de dialoog aangaan is de eerste taak van de kerk, benadrukt de predikante. „Cursusleiders moeten niet als pedagogen of missionaire theologen optreden, maar als mensen die de ander met zijn levensvragen willen begrijpen. Zo ontstaat er vertrouwen in de kerk.”
De kerk moet volgens Land haar sterke interne gerichtheid laten varen. „In de DDR-tijd hield een kleine kring onverschrokken christenen de kerk in leven. Die houding mag er vandaag niet toe leiden dat de kerk zich alleen tot haar eigen leden beperkt. Daar buiten zijn geen vijanden, maar mensen die zich serieus bezighouden met zingevingsvragen en daarover met ons willen praten.”
Uit een onderzoek van de EKD uit 2014 blijkt dat steeds minder ouders in Oost-Duitsland hun kinderen religieus opvoeden. Van de kerkleden zegt slechts tweederde van de personen onder de 29 jaar een religieuze opvoeding te hebben gehad. Land: „Des te belangrijker is het daarom dat kerken een aanbod hebben van religieus onderwijs voor volwassenen.”
Cursus bevordert betrokkenheid
Ds. Reinhard Simon, predikant in Maagdenburg, geeft al jarenlang cursussen over het christelijk geloof aan niet-kerkelijken. Hij proeft een „enorme behoefte” om over de meest elementaire zaken te spreken.
Ds. Simon: „In West-Duitsland zeggen mensen dat ze niks met het christendom van doen willen hebben omdat ze slechte ervaringen hebben met de kerk. Dat hoor je in Oost-Duitsland niet.”
De meeste volwassenen houden na het volgen van de cursus contact met de kerk, is de ervaring van de predikant. Bijna de helft is nadien actief in de kerkgemeenschap.
