Vorige week, in de stille week, was onder andere via de websites van het ND en het RD een AKZ+college te zien over verzoening. Wat betekent de dood van Jezus?

Het heeft zin om daarover te blijven nadenken. Want door nieuwe ontwikkelingen valt er soms nieuw licht op het vertrouwde evangelie. Een voorbeeld. In filosofie en wetenschap is sprake van wat wel genoemd wordt een “narrative turn”: een wending naar verhalen. Hier kan de theologie voortbouwen op de eerdere heilshistorische wending. Een Kamper hoogleraar, B. Holwerda, schreef ooit dat de heilsgeschiedenis niet “dogma-illustrerend” moet zijn, maar “dogma-funderend”. Wat doet de verzoeningsleer met het grote verhaal van de heilsgeschiedenis?

Dan rijst de vraag, welk verhaal de dogmatiek eigenlijk vertelt. Traditioneel vertelt de dogmatiek over schepping, zondeval, kruis en verzoening. Als je daar het verhaal van de Bijbel naast legt, zie je overeenkomsten en verschillen.

Israël komt in het verhaal niet voor. Waarom is Jezus eigenlijk niet direct geboren, ergens in het begin, in Genesis? Waarom heeft God zo lang gewacht? Was dat geen tijdsverspilling?

Jezus is de zoon van Adam – maar hij is bovendien de laatste Adam. Hij staat aan het eind, zijn kruis en opstanding vormen de climax van een lang verhaal. Dat verhaal voegt iets toe aan hoe je kijkt naar Goede Vrijdag en Pasen. Als je Jezus’ kruis en opstanding probeert te begrijpen binnen het grote verhaal van God met mensen, ontdek je dingen die tot nu toe in de verzoeningsleer niet echt naar voren komen.

God wil niet alleen dat het met zijn schepping weer goed komt. God geeft daarin mensen een rol. Hij wil dat een zoon van Adam afrekent met de slang. Maar Adams kinderen vallen tegen. God begint opnieuw met Abraham. Via Abrahams nakomelingen zal heel de wereld gezegend worden. Maar Abrahams kinderen vallen tegen. Is het dan een oplossing om het via een koning te proberen? Even lijkt het zo: de zoon van David zal vrede brengen. Maar al Salomo’s zonen brengen geen vrede. Israël gaat in ballingschap, Abrahams zaad heeft de wereld geen zegen gebracht. De impasse is compleet.

Ik vind het onvoorstelbaar wonderlijk wat God toen gedaan heeft, om de Schrift te vervullen en zijn trouw en eerlijkheid te bewijzen. In zijn Zoon heeft hij al die rollen van teleurstellende mensen zelf op zich genomen. En alsnog is het een mens (God en mens) door wie het met zijn schepping weer goed komt. Jezus Christus is de zoon van Adam. De nakomeling van Abraham. De knecht van de Heer – de ware Israëliet. De zoon van David. God neemt in Christus al die rollen van al die teleurstellende mensen op zich, en daalt zelfs af tot in de diepte van hun bestaan dat onder een vloek ligt. Tot in de dood is hij bij ons om in onze mislukking te delen en voor onze zonden te sterven, tot zonde gemaakt. Om dan als laatste Adam op te staan uit de dood, de zegen van Abraham uit te delen, Israël te herstellen, te regeren op Davids troon aan Gods rechterhand. En ons mensen nieuw te maken: kinderen en medewerkers van God.

In dat verhaal van de Bijbel, dat grote verhaal van God met mensen, hoort de verzoeningsleer thuis. Niks nieuws. En toch wel – dankzij een fris perspectief vanuit het verhaal van de heilsgeschiedenis.

De auteur is assistent-professor systematische theologie aan de Theologische Universiteit Kampen.Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.