Voor het eerst van mijn leven schrijf ik een blog. En nog ver van huis ook, namelijk in de Zuid-Afrikaanse zomerzon. Bijbelwetenschappers uit het Nederlandse taalgebied buigen zich daar over drie uiterst actuele thema’s: geweld, macht en vrede. Heel bijzonder, in wat vroeger het land van de apartheid was. Hier liggen de bloedig neergeslagen mijnwerkersstakingen nog vers in het geheugen. Geweld beheerst het nieuws, gevoed door maatschappelijke onvrede.

Na twee eerdere bijeenkomsten in Stellenbosch is dit jaar de universiteit van Potchefstroom onze gastheer. Het is een spannende vraag: hoe verhoudt vrede zich tot geweld en macht? Mijn bijdrage aan de conferentie gaat over de uitdrukking “de God van de vrede” die enkele keren voorkomt in het Nieuwe Testament. Het meest bij Paulus, en een keer in de brief aan de Hebreeën. Het Oude Testament brengt God wel in verband met sjalom, maar noemt Hem geen God van de vrede. De Grieks-Romeinse wereld kende wel een vredesgodin (Eirène of Pax geheten), maar die werd vooral met politieke stabiliteit in verband gebracht. Niet zozeer met het dagelijkse leven van de gewone man of vrouw. De Pax Augusta (vrede van Augustus), de bloeitijd van het keizerrijk onder Augustus, was gebaseerd op een vrede die met geweld was afgedwongen en die desnoods met ijzeren hand werd gehandhaafd. Tegen die achtergrond komt Paulus met het evangelie van Jezus Christus. Hij is onze vrede, aldus de apostel (Efeziërs 2:14), want dankzij Hem leven we in vrede met God en kunnen Gods kinderen elkaar liefhebben. Toch komt ook de bijbelse vrede niet zonder slag of stoot tot stand. Daarvoor moet God de machten van het kwaad elimineren.

Vrede en geweld vormen dus geen absolute tegenstelling, zoals vaak gedacht wordt. Romeinen 16:20 is een tekst waar ze met elkaar verbonden zijn: “De God van de vrede zal de Satan spoedig onder uw voeten vertrappen”. Paulus combineert hier twee beelden. Allereerst het beeld van een vijand die wordt onderworpen en vernederd. Ten tweede het beeld van een vijand die compleet wordt uitgeschakeld; die letterlijk onder de voet wordt gelopen. Dat gebeurt door God, want Hij is de handelende persoon. Maar het bijzondere is dat het ónze voeten zijn die Hij gebruikt. Bij zijn strijd tegen het kwaad schakelt de Almachtige de christelijke gemeente in, om haar ook te laten delen in de eindoverwinning.

Van Genesis tot Openbaring is de boodschap van het evangelie: God wil vrede, met alle geweld. Hij heeft na de zondeval in het paradijs zelf beloofd dat de kop van de slang verbrijzeld zal worden door het nageslacht van de vrouw. Hij laat het zien in de visioenen van het laatste bijbelboek, waarin de overwinning van het Lam en zijn volgelingen wordt uitgebeeld. Met andere woorden: na de uitschakeling van alle satanische tegenkrachten wordt het voorgoed vrede op aarde, met een duurzame Pax Christi (vrede van Christus).

Ik groet u vanuit Zuid-Afrika. Moge de God van de vrede met u zijn!

De auteur is hoogleraar Nieuwe Testament. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.