Dat stelde parlementair historicus Peter Bootsma woensdag op een symposium in Den Haag. Van alle aanwezigen, onder wie staatsrechtgeleerden en leden van de Kiesraad, sprak niemand hem tegen. Bootsma’s constatering impliceert dat op dit punt de Nederlandse wet strijdt met wat Brussel van ons land vraagt: de uitslag van de Europese verkiezingen geheim te houden tot en met zondag 25 mei, de dag waarop veel burgers in andere EU-landen hun stem hebben uitgebracht.

Op het symposium presenteerden Ron de Jong (onderzoeker bij de Kiesraad) en Niels van Driel (onderzoeker bij het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis) hun boek ”De Tweede Kamer­verkiezingen in vijftig stappen” (uitg. Boom, Amsterdam). Daarin rafelen zij het proces van Kamerverkiezingen uiteen in vijftig onderdelen, die zij vervolgens van uitleg en historische context voorzien.

Zo schrijven zij over stembureaus, ondersteuningsverklaringen, lijstverbindingen, de berekening en bekendmaking van de einduitslag en, ten slotte, het vernietigen van stembiljetten en processen-verbaal.

Volgens Meine Klijnsma, dagvoorzitter en leidinggevende op het ministerie van Binnenlandse Zaken, zijn „weinig wetten zo droog als de Kieswet”, maar slaagden Van Driel en De Jong er goed in deze materie voor gewone mensen begrijpelijk te maken.

Onderzoeker: Stemfie moet verboden worden​

DEN HAAG. „Goed beschouwd strijdt het maken van een stemfie (in het stemhokje een foto van jezelf maken, red.) met de geest van de wet. De wetgever zou dit dan ook snel moeten verbieden”, stelde onderzoeker Ron de Jong woensdag op een symposium in Den Haag.

De Jong, werkzaam bij de Kiesraad en co-auteur van het boek “De Tweede Kamerverkiezingen in vijftig stappen” (zie hieronder), benadrukte dat de Kieswet zoals we die sinds 1948 kennen altijd is uitgegaan van het principe van het stemgeheim. Vooral vanaf 1896, toen ook „geschoolde arbeiders” hun stem mochten gaan uitbrengen, oordeelde de wetgever het van groot belang dat kiezers zonder pottenkijkers in een speciaal daarvoor bestemd stemhokje hun stem konden uitbrengen. „Sterker nog: het stemmen móést geheim zijn, omdat anders het gevaar bestond dat arbeiders door bijvoorbeeld hun werkgever of de pastoor beïnvloed werden in hun stemgedrag.”

Een wijziging van de Kieswet leidde er in 1965 toe dat de verplichting tot geheim stemmen werd geschrapt. „In plaats daarvan bepaalde de wetgever dat kiezers geheim moesten kúnnen stemmen.”

In 1989 verviel ook die bepaling. „Om onbekende redenen sprak de wet nu helemaal niet meer in directe zin over geheim stemmen.” Toch bleef de wet ook toen uitgaan van geheim stemmen, aldus De Jong. „Eén bepaling laat dat duidelijk zien: „Ongeldig is de stem waarbij op het stembiljet bijvoegingen zijn geplaatst waardoor de kiezer kan worden geïdentificeerd.” De grote vraag is dus: is een stemfie een ondertekend stembiljet of niet?”

Het antwoord van De Jong: „In letterlijke zin niet, maar inhoudelijk wel.” De onderzoeker pleit daarom voor een zodanige aanpassing van de wet dat het maken van stemfies en vergelijkbare activiteiten verboden worden. Hoe zo’n verbod gehandhaafd moet worden, is van later zorg. „Het gaat nu eerst om het principe.”

Het maken van stemfies werd pas bij de laatste verkiezingen, te weten voor de gemeenteraad, een discussiepunt. Politici zoals D66-leider Pechtold gingen met hun stemfie de boer op. Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) twitterde op de verkiezingsdag: „Ik roep niet op om een stemfie te maken, maar het mag wel.”

Over die laatste uitspraak spande het Platform Bescherming Burgerbelangen een kort geding aan tegen de minister, maar de rechter stelde Plasterk afgelopen vrijdag in het gelijk.