De theoloog, verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, sprak donderdag tijdens een symposium over mannenbesnijdenis in Utrecht, georganiseerd door de Vrije Universiteit Amsterdam, Universiteit Utrecht en Rijksuniversiteit Groningen. Doel was het verkennen van de visies rond het thema. Een van de spanningsvelden ligt in de integriteit van het lichaam enerzijds en religieuze vrijheid anderzijds.

Besnijdenis van vrouwen is in Nederland verboden. Besnijdenis van mannen komt vooral voor bij joden en moslims. In andere landen zijn ook christenen en belijders van andere godsdiensten besneden.

Dr. Neutel stelde dat de mannenbesnijdenis al vaker onder kritiek is geplaatst. De Romeinse keizer Hadrianus (76-138) verbood de besnijdenis, omdat hij die zag als verminking van het lichaam. Daar staat tegenover dat in de negentiende eeuw veel christenen de besnijdenis positief waardeerden en deze toepasten. In de Verenigde Staten, bijvoorbeeld, zijn nog steeds veel christelijke mannen besneden.

In Nederland is het klimaat de laatste jaren veranderd, aldus de theoloog. De artsenorganisatie KNMG stelde in 2010 dat mannenbesnijdenis een vorm is van medisch zinloos handelen met kans op complicaties. Hij vond daarom dat de ingreep ontmoedigd moest worden. In 2012 oordeelde 
een Duitse rechter dat besnijdenis op religieuze gronden mishandeling is. In Trouw pleitten dit voorjaar twee bestuursleden van de JOVD, de jongerenorganisatie van de VVD, voor een verbod op de besnijdenis van minderjarige jongens.

De onderzoekster verwacht 
dat de discussie zal aanzwellen, omdat er „geen evenwicht” is. „Het gaat om een botsing tussen de traditionele religies en de moderne opvattingen. Mannenbesnijdenis wordt door velen gezien als een verdacht iets. Men vindt het verkeerd om in te grijpen in de lichamelijke integriteit van kinderen.”

Trauma

Prof. dr. Ruard Ganzevoort, verbonden aan de VU, zei nog geen standpunt te hebben ingenomen. De medische redenen voor een verbod vindt hij op dit moment niet overtuigend. Hij noemde besnijdenis een oude traditie, maar vroeg zich af of het ook een daadwerkelijk gebod is. „Is het genoeg om te zeggen dat het altijd zo gegaan is om eraan vast te houden, of kunnen religieuze groepen veranderen op dit punt?”

De hoogleraar wees erop dat de besnijdenis bij sommigen een trauma veroorzaakt. Hij vroeg zich af of ouders hiervoor wel verantwoordelijkheid kunnen nemen.

Verder noemde hij de groeiende rol van de staat bij het bestrijden van uitwassen in de huiselijke sfeer met betrekking tot huiselijk geweld en seksueel misbruik. Hij begrijpt dat de overheid ingrijpt als er dingen misgaan, maar vraagt zich af tot hoe ver dat gaat. „Is de staat ook verantwoordelijk voor de kinderen? Moet de overheid dan ook meer zeggenschap krijgen over onderwijs en vaccinatie?” Zijn slotconclusie was dat er nog veel vragen zijn.

Dr. Lieve Teugels (Vrije Universiteit) sprak over de besnijdenis in de joodse traditie. Ze gaf aan dat deze door moderne joodse denkers soms scherper geïnterpreteerd wordt dan door de vroegere. Daarbij wordt onder meer het aspect mannelijkheid sterk benadrukt en dat zij die besneden zijn een meer directe omgang met God ervaren.

Eng

Tijdens de discussie werd gesteld dat besnijdenis en vaccinatie vergelijkbaar zijn als het gaat om een eventueel ingrijpen van de overheid. De overheid zou in beide gevallen met het argument kunnen komen dat ouders hun kinderen niet goed verzorgen. Prof. Ganzevoort vindt van de drie mogelijkheden die de overheid ten dienste staan –beïnvloeden, opstellen van richtlijnen en uitvaardigen van wetten– de eerste de beste.

Uit de discussie kwam ook naar voren dat religie in het huidige maatschappelijke klimaat dikwijls als obscuur wordt gezien, in tegenstelling tot de wetenschap. Een deelnemer: „Iets wat irrationeel is en niet wetenschappelijk, is voor velen eng.”