Van de 43 Kamerdebatten die pas na de zomer kunnen worden gevoerd zijn er 12 aangevraagd door deze partij. De fracties van PVV en GroenLinks volgen met beide acht aangevraagde debatten. CDA en D66 vroegen elk vijf debatten aan die nog op de plenaire vergaderagenda moeten worden ingepland.

Coalitiefracties weigeren regelmatig de aanvraag voor een plenair debat te steunen, bijvoorbeeld omdat ze hun positie nog moeten bepalen en een bewindspersoon eerst de gelegenheid willen geven om de Kamer schriftelijk te informeren. Om te voorkomen dat coalitiefracties te veel agenderingsmacht krijgen, is er het dertigledendebat; debatten die wel in de plenaire zaal worden gevoerd, maar slechts door een minderheid van ten minste dertig Kamerleden worden gesteund.

De 43 debatten op de wachtlijst bestaan uit 22 plenaire debatten en 21 dertigledendebatten. De serie ”Op de wachtlijst” belicht drie plenaire debatten op deze lijst. Thema’s zijn: de bezuinigingen op het openbaar ministerie (aanvrager: het CDA), veroordeelde criminelen die hun celstraf ontlopen (PvdA) en de dreigende uitholling van de rechtspraak (D66). Daarnaast komen er twee dertigledendebatten aan bod, over de perikelen rond het Slotervaartziekenhuis (SP) en het ouderenbeleid van het kabinet (PVV).

„Opstelten moet rekentruc toelichten”

Minister Opstelten bezuinigt fors op het openbaar ministerie, met stevige reorganisaties als gevolg. Een Kamerdebat daarover belandde op de wachtlijst. Vijf vragen over het uitstellen en het vervolg.

Wie heeft het Kamerdebat aangevraagd en wanneer?

Het Kamerdebat is aangevraagd door CDA-Tweede Kamerlid Oskam op 28 mei. Twee keer haalde het debat op een haar na de plenaire vergaderagenda van de Kamer, maar twee onverwachte debatten waren volgens een Kamermeerderheid nóg belangrijker en kregen prioriteit. Het ene debat ging over Europa, het andere over het functioneren van het Centraal Planbureau. Doordat deze twee er tussendoor kwamen, kan het debat van Oskam pas na het zomerreces worden gevoerd.

Welke kwestie snijdt Oskam aan?

Uit efficiencyoverwegingen heeft Opstelten (Veiligheid en Justitie) per 1 januari een groot aantal rechtbanken en parketten van het openbaar ministerie samengevoegd. Meest omstreden onderdeel van deze reorganisatie was het samenvoegen van de vier arrondissementsparketten Almelo, Arnhem, Zutphen en Zwolle tot één superparket voor heel Oost-Nederland.

Sinds de samenvoeging regent het klachten van (strafrecht)advocaten, verdachten en/of getuigen, over bijvoorbeeld zoekgeraakte processtukken of officieren van justitie die onbereikbaar zijn. Oskam wil van Opstelten weten of hij de signalen die duiden op chaos op de justitiële werkvloer herkent en welke maatregelen hij neemt.

Een belangrijke bijkomstigheid is dat er nog meer bezuinigingen aankomen. In het regeerakkoord staat namelijk dat het kabinet het budget voor het openbaar ministerie vanaf 2016 met zo’n 9 procent gaat korten. Besparingen op onder meer de huisvesting en de bedrijfsvoering moeten in 2018 een bezuiniging opleveren van 54 miljoen euro. Oskam betwijfelt of dat realistisch is.

Heeft het CDA een punt?

Het is zonneklaar dat de reorganisatie van het openbaar ministerie niet vlekkeloos is verlopen. Veelzeggend is onder meer dat ook strafrechters openlijk hun beklag doen over chaotische werktoestanden, niet alleen in Oost-Nederland maar ook in Zeeland en Groningen. Dat is op z’n zachtst gezegd ongebruikelijk.

Wat de rechters vooral hoog zit, is dat ze de berechting van verdachten soms moeten opschorten, omdat ze van het openbaar ministerie een onvolledig dossier krijgen aangeleverd. Onder anderen de voorzitter van de strafrechtsectie van de Middelburgse rechtbank heeft het parket Zeeland-West-Brabant –ook ontstaan na een samenvoeging– daarover een pittige brandmail gestuurd.

Het openbaar ministerie in Oost-Nederland heeft inmiddels openlijk het boetekleed aangetrokken. In een verklaring op de website staat: „Er wordt hard gewerkt, maar het gaat allemaal nog niet foutloos. De parketleiding betreurt dit zeer.”

Maakt deze kwestie Opstelten nerveus?

Zijn positie is minder comfortabel dan die in het kabinet-Rutte I. De VVD werkte destijds samen met de PVV. Opsteltens belangrijkste taak bestond toen uit het afronden dan wel in gang zetten van wetswijzigingen om criminelen zwaarder en langer te straffen.

Nu de VVD samenwerkt met de PvdA moet Opstelten behoedzaam laveren, omdat beide partijen over een aantal justitieonderwerpen verschillend denken. Bij de PvdA zit bovendien nog het nodige oud zeer over de manier waarop Opstelten de reorganisatie van de rechterlijke macht en het OM door de Tweede Kamer heeft gejast. Te snel en te laconiek, aldus vooral de Senaatsfractie 
van de PvdA. Toen Opstelten, ondanks felle kritiek van rechters, vasthield aan zijn plan om de rechtbanken van Almelo, Arnhem, Zutphen en Zwolle-Lelystad samen te voegen tot één megarechtbank Oost-Nederland werd PvdA-senator Beuving zo giftig dat hij met succes een tegenbeweging in gang zette. Opstelten moest toen in allerijl een splitsingswet in elkaar timmeren, die regelde dat de al gevormde rechtbank Oost-Nederland alsnog werd gesplitst in twee zelfstandige rechtbanken: Overijssel en Gelderland.

De kinderziektes waar de gefuseerde parketten van het OM momenteel mee kampen, moeten dus niet te lang voortduren. Houden ze aan, dan versterkt dat het beeld dat Opstelten te robuust te werk is gegaan, wat zijn manoeuvreerruimte niet ten goede komt.

Horen we na het zomerreces nog van dit debat?

Ongetwijfeld. Initiatiefnemer Oskam laat desgevraagd weten: „De forse investeringen in de nationale politie zullen leiden tot meer aanhoudingen en een hogere instroom van strafzaken. Dat botst met de bezuinigingen op het OM. Opstelten past bovendien een beetje een truc toe. Hij becijfert de bezuinigingen op 54 miljoen, maar volgens eigen berekeningen van het OM is het meer dan twee keer zo veel. Het CDA pleit ervoor de investeringen en bezuinigingen beter te spreiden over de hele strafrechtketen. De minister heeft ons er tot nu toe niet van kunnen overtuigen dat de ingeboekte bezuinigingen uitvoerbaar zijn.”

Dit is de eerste aflevering in een serie. Ruim veertig al ingewilligde verzoeken voor een Kamerdebat kunnen pas na het zomerreces worden ingepland. Is debatteren dan nog zinvol?