„Schäuble veroordeelt de muntzone tot een langgerekte doodstrijd”, was kortgeleden de bijtende kritiek van Guy Verhofstadt, voormalig Belgisch premier, huidig leider van de liberalen in het Europees Parlement en geharnast federalist. Hij reageerde op de opmerking van de Duitse minister van Financiën dat zo’n constructie vastgelegd dient te worden in een nieuw Europees verdrag. Dat kost veel tijd en misschien hebben we die wel niet. De problemen kunnen immers zomaar weer escaleren.

De kredietcrisis bracht menige bank in de EU aan het wankelen. Toch sneuvelden er maar weinig. Nationalisatie, staatssteun en ruimhartige verschaffing van middelen door de Europese Centrale Bank (ECB) boden soelaas. De zorgen in de sector woekeren echter voort. Dat ondervonden we bij de reddingsactie voor Cyprus. Die was vooral nodig doordat banken daar niet langer het hoofd boven water konden houden. Eenzelfde scenario treft mogelijk Slovenië en eerder tekende het zich af in Ierland en Spanje.

De recessie verhevigt de moeilijkheden. Steeds meer klanten blijven in gebreke met hun rente- en aflossingsbetalingen. Hoeveel slechte leningen er op de balansen staan en hoe groot de risico’s precies zijn, is moeilijk in te schatten, maar de situatie maakt banken in ieder geval terughoudendheid met nieuwe kredieten en dat belemmert herstel van bedrijvigheid en groei. De term zombiebanken horen we de laatste tijd nogal eens, voor spelers met een te broze kapitaalpositie om normaal te functioneren, om bij te dragen aan financiering van de reële economie. Zij overleven alleen doordat overheid en ECB bijspringen.

Het idee achter een bankenunie is om, waar nodig, noodlijdende financiële bedrijven te herkapitaliseren of gecontroleerd te ontmantelen zonder dat de schatkist en dus de belastingbetalers daarvoor opdraaien.

Hoe gaat het tot nu toe meestal? Bij een dreigend faillissement schiet de staat te hulp. Die trekt daarvoor veel geld uit, maar raakt daardoor zelf soms ook in problemen, met oplopende schulden en verlies van vertrouwen op de markten. Dat vermindert vervolgens de waarde van de staatsobligaties die banken bezitten. De beoogde unie moet die vicieuze cirkel, de wurgende omarming tussen banken en overheden doorbreken, anders blijf je bezig met steunprogramma’s.

Vorig jaar juni hebben de EU-regeringsleiders besloten tot het optuigen van zo’n bouwwerk. Eind 2012 zetten zij een eerste stap naar de concrete uitwerking: een akkoord over Europees toezicht op de banken, een van de drie hoofdelementen. De ECB zal die taak in 2014 overnemen van de nationale autoriteiten, bij ons De Nederlandsche Bank.

Twee andere onderdelen zijn: een zogeheten resolutiemechanisme en een gemeenschappelijk depositogarantiestelsel. Bij het eerste gaat het om afspraken over hoe te handelen bij het omver halen van zwakke banken en om een fonds, gevuld door de sector zelf, om dergelijke operaties te betalen. Daarbij is de kwestie aan de orde die ook speelde rond Cyprus: in hoeverre dragen aandeelhouders, obligatiebeleggers en grote spaarders hun steentje bij aan de verliezen?

Naar verwachting presenteert de Europese Commissie in juni een voorstel. President Draghi van de Europese Centrale Bank maande donderdag nog eens tot spoed met de besluitvorming. Dat valt echter met 27 lidstaten aan tafel niet mee.

Ook de Duitse regering heeft ingestemd met de komst van een bankenunie. Wil zij nu terugkrabbelen? Waarschijnlijk niet. Maar in september gaan onze ooster­buren naar de stembus en dat zou weleens de vertragingstactiek van Schäuble kunnen verklaren. Hij wenst uiteraard bij de kiezer niet de beeldvorming op te roepen dat er straks opnieuw veel geld naar Zuid-Europa moet om daar de rommel op te ruimen.

Snelheid is geboden, maar er zullen op weg naar bancaire integratie ongetwijfeld nog tal van politieke hindernissen opdoemen. Er ligt een lang traject in het verschiet.