Het was een mooi feestje dat uitgeverij De Banier en Driestar Hogeschool deze week in Gouda hebben gegeven (RD 4-4-). Docent Ewald Mackay heeft een nieuw boek geschreven en dat werd ten doop gehouden. De titel van dat boek luidt: ”Het Grote Huis”, en het gaat over de vraag hoe de christelijke geloofstraditie in een (post)moderne wereld kan worden bewaard en doorgegeven.

De titel is een metafoor. Hij verwijst naar de school die rabbijn Jochanan ben Zakkai kort na de val van Jeruzalem in 70 na Christus stichtte. Terwijl de Romeinen tempel en stad tot de grond toe vernietigden, realiseerde de rabbijn zich dat hij nog maar één ding kon doen: het stichten van een leerhuis om daarbinnen de geloofstraditie te bewaren, „te midden van de wereld en met het oog op de wereld.”

Mackay spreekt in dit verband van een ”narrow escape”, een redding op het laatste nippertje. Het was ongetwijfeld in herinnering aan Jochanan ben Zakkai dat Joden in de jaren twintig en dertig in Duitsland zogeheten vrije ”Lehrhäuser” zijn gaan stichten – om zich in de eigen traditie te verdiepen, zich die toe te eigenen en door te kunnen geven aan het navolgende geslacht.

Toen ds. W. Visscher enkele maanden geleden over een denktank voor de gereformeerde gezindte begon, ben ik hem bijgevallen en daarbij stonden mij die Joodse leerhuizen voor de geest. Een stuk of vijf, verspreid over de biblebelt, met een ruim aanbod aan cursussen over geloof, cultuur en politiek om orthodoxe christenen te scholen en te wapenen in onze tijd.

Reveil

Ewald Mackay merkt op dat de kerk in het Westen in een vergelijkbare positie verkeert als de Joden na het jaar 70. Natuurlijk niet in de brute, gewelddadige zin van toen, maar wel omdat het huis van het christelijke Europa in brand staat en 
ons slechts de optie rest „het Grote Huis van de christelijke geloofstraditie te bewonen.”

De narrow escape van het geloof heeft zich in de negentiende eeuw ook voorgedaan. Een golf van democratisering en modernisering sloeg toen over Europa heen. Sindsdien definieert Europa zichzelf niet langer als ”christelijk”, maar als ”neutraal” – wat in de praktijk steeds meer blijkt te betekenen dat er voor van alles en nog wat plaats is in de publieke ruimte maar niet meer voor de belijdenis van het christelijk geloof.

In die negentiende eeuw hebben de mensen van het Reveil de erfenis van het christelijk geloof door de baren van de moderne tijd heen gedragen en de structuren geschapen waarbinnen dat geloof kon overleven. Wij leven nog altijd, zou je kunnen zeggen, van hun werk.

Christoffel

Het beeld dat zich hier aan ons opdringt, is dat van Christoffel. Volgens de legende was hij een reus van een man (3,60 meter!) die alleen de allermachtigste koning op aarde wilde dienen. Hij trad in dienst van de koning van Kanaän maar ontdekte dat deze zo nu en dan een kruisje sloeg en dus bang was voor de duivel. Daarom trad Christoffel in dienst van de duivel. Maar als die langs de weg een kruis zag staan, liep hij altijd een stukje om. Christoffel concludeerde daaruit dat Christus nog machtiger was en wilde Hem dienen. Een monnik vertelde hem dat hij dan moest vasten en bidden, maar dat vond Christoffel maar niets. Toen zei de monnik dat hij zich moest vestigen bij de rivier, zodat hij met zijn reusachtige gestalte mensen op zijn schouders kon nemen en hen de rivier kon overzetten.

Op een dag kwam er een kind aangelopen. Christoffel draagt het kind naar de overkant, maar de rivier zwelt aan en het kind wordt zwaarder en zwaarder – ternauwernood weet Christoffel de overzijde te bereiken. Na deze narrow escape zegt Christoffel tegen het kind dat hij in gevaar is geweest omdat hij zo zwaar als de gehele wereld had gewogen. Het Kind antwoordt dan dat Christoffel niet alleen de wereld heeft gedragen maar ook Hem Die de wereld heeft geschapen. „Ik ben Christus, jouw Koning, die jij dient door dit werk te doen.” Dan verdwijnt het Kind, maar niet dan nadat Hij heeft gezegd dat Hij Zijn woorden zal bewijzen: de staf die Christoffel draagt, moet hij in de grond naast zijn kleine huis langs de rivier plaatsen, en die zal de volgende dag bloeien en vruchten dragen, als een palmboom.

Belofte

In deze legende verandert het Grote Huis van Mackay in een klein huis langs een rivier vol wassend water – met de bloeiende palmboom van de belofte van Christus.

Maar de grote vraag is: waar staat dit huis? Is het een innerlijk huis, een bibliotheek, een hervormd lokaal, een kathedraal in Oxford? Misschien wel van alles wat. Het staat voor de gemeenschap van hen die de verschijning van het Kind hebben lief gekregen en uitzien naar de overkant, en ondertussen nog een woord hebben voor deze tijd.