In 2012 liepen de voedselprijzen op, onder meer door extreme droogte in de Verenigde Staten. Eind vorig jaar zijn ze weer licht gedaald. Uit de cijfers die de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) vorige maand publiceerde, blijkt dat de index die de organisatie gebruikt intussen is gestabiliseerd op 210 punten. Dat is lager dan de piek van 238, twee jaar geleden, die samenviel met de opstanden in de Arabische wereld. Maar de voorraden blijven klein: 20,1 procent van de jaarlijkse 
consumptie, wat neerkomt op 
73 dagen voorraad. Daardoor is de prijs gevoelig voor misoogsten en tegenvallers.

De wereld is in een periode van structurele voedselschaarste terechtgekomen. Voedsel is de nieuwe olie. Land is het nieuwe goud. Aan de vraagzijde komt dat door bevolkingsgroei, economische groei en het gebruik van plantaardige brandstoffen voor auto’s. Aan de aanbodzijde komt het door extreme bodemerosie, groeiende watertekorten en een oplopende temperatuur. Als we deze trends niet kunnen omkeren, zal voedsel schaarser worden, honger toenemen en het hele maatschappelijk bestel uiteindelijk in elkaar storten.

De tweede helft van de 20e eeuw was een tijd van grote overschotten. Niet alleen aan graan, maar ook aan land, vooral in de VS, dat braak bleef liggen om ingezet te worden in slechte jaren. Toen het Indiase regenseizoen bijvoorbeeld uitbleef, in 1965, verscheepten de VS een vijfde van hun tarwe naar India om een hongersnood te voorkomen. Op de wereldgraanprijs had dat amper effect.

In de loop der jaren werd de mondiale vraag naar graan echter zo hoog dat het Amerikaanse programma voor braakliggend land in 1986 werd uitgefaseerd. Later begon de wereld ook in te teren op de graanvoorraden. In 2001 waren die nog zo groot als 107 dagen consumptie. Van 2002 tot 2011 was dat echter gemiddeld nog maar 74 dagen. Een periode van ongekende overschotten was aan zijn eind gekomen.

De laatste jaren zitten de graanvoorraden nog maar iets boven de zeventig dagen, tot voor kort beschouwd als het minimale gewenst aantal dagen. Dat terwijl de temperatuur stijgt, de droogtes extremer worden en de hittegolven feller. Dit kan oogsten serieus doen verkleinen en chaos in de graanmarkt veroorzaken. De wereld leeft bij het jaar, in de hoop dat er altijd genoeg is om de vraaggroei aan te kunnen.

De voedselprijzen zijn het dubbele van wat ze tussen 2002 en 2004 waren. Voor rijke westerlingen misschien geen groot probleem, maar wel voor mensen die meer dan de helft van hun dagelijks budget aan voedsel besteden. Het aantal mensen met honger is toegenomen van 792 miljoen in 1997 tot bijna 1 miljard nu. Als we niet van koers veranderen, zal deze trend doorzetten. Boeren kunnen steeds moeilijker meekomen met de wereldwijde vraag. De wereld betreedt een tijdperk van permanente voedselschaarste. Het resultaat zal een groeiende competitie om de natuurlijke hulpbronnen zijn. Kortom, een nieuwe geo­politiek van voedsel.

De auteur is voorzitter van het Earth Policy Institute.