De Amerikaanse verkiezingen hebben geresulteerd in krachtsverhoudingen die lijken op de situatie daarvoor. Opnieuw is er een Democratische president, die kan steunen op een meerderheid van partijgenoten in de Senaat, maar ook te maken heeft met een Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. En opnieuw is de meerderheid in de Senaat te klein om blokkades door de Republikeinen te voorkomen. Al sinds de tussentijdse verkiezingen in 2010 is er sprake van deze situatie, waardoor Obama in de laatste twee jaar van zijn ambtsperiode veel van zijn plannen niet kon doorvoeren.

Het verdeelde Congres is ook de belangrijkste oorzaak van de dreigende ”fiscal cliff”, het begrotingsravijn waar de Amerikaanse economie in tuimelt als er niet nog dit jaar een akkoord komt tussen beide partijen over de federale begroting. Er moet snel een compromis komen, omdat anders per 1 januari automatisch een serie van bezuinigingen en belastingverhogingen in werking treedt die de economie een grote knauw zal geven. In 2011 werd de Budget Control Act aangenomen, die de regering de ruimte gaf om het schuldplafond te verhogen, maar nu tot bovengenoemde maatregelen dwingt. Daarnaast lopen er, als er geen knopen worden doorgehakt, eind dit jaar enkele tijdelijke belastingverlagingen af. Voor de begrotingssituatie zou het heel positief zijn als de politieke impasse niet wordt doorbroken. Maar door de enorme omvang van de maatregelen, ruim 900 miljard euro, zal dit leiden tot een forse rem op de bestedingen. Een hernieuwde recessie ligt dan op de loer.

Gelukkig is de politieke constellatie in Washington DC op enkele punten toch gunstiger dan voor de verkiezingen. Ten eerste is de Tea Party minder sterk dan eerst. In meerdere staten verloren kandidaten van deze ultraconservatieve flank van de Republikeinse Partij en de indirecte invloed op de stembusuitslag voor de Republikeinen was door hun extreme standpunten mogelijk nog groter. De leden van de Tea Party tonen zich heel bezorgd over het begrotingstekort en de staatsschuld, maar zijn wars van belastingverhoging. Hun opstelling droeg sterk bij aan de politieke impasse.

Een tweede verschil is dat Obama zich geen zorgen meer hoeft te maken over herverkiezing. Hij kan daardoor gemakkelijker compromissen sluiten. Maar ook de Republikeinen zullen zich waarschijnlijk flexibeler opstellen. De volgende presidentsverkiezingen zijn over vier jaar, maar over twee jaar zijn er al tussentijdse verkiezingen voor het Huis van Afgevaardigden en een derde deel van de Senaat. Als aanhoudende problemen worden geweten aan de politieke impasse, kunnen de kiezers dan niet de president naar huis sturen, maar wel zodanig stemmen dat beide delen van het Congres worden gedomineerd door de partij van de president.

Per saldo kan gesteld worden dat de kans op een begrotingscompromis door de verkiezingen is vergroot. Toch is al te groot optimisme over de Amerikaanse economie niet op zijn plaats. Na het begrotingsravijn wacht een nieuw probleem: het steeds botter wordende wapen van de monetaire stimulering. De financiële crisis en de daarop volgende recessie zijn wereldwijd opgevangen door een combinatie van extra overheidsuitgaven en ingrijpen door centrale banken. Nu de overheden geen ruimte meer hebben om de economie te stimuleren en zelfs weer hun tekorten terugdringen, ligt er steeds meer druk bij de centrale banken. Renteverlaging is echter veelal niet meer mogelijk en het effect van onorthodoxe maatregelen zoals het opkopen van overheidsobligaties lijkt weg te ebben. De Bank of England besloot deze week met deze methode van monetaire stimulering pas op de plaats te maken en andere centrale banken zullen mogelijk eenzelfde conclusie trekken.

Wat rest is een periode van jaren met zwakke economische groei en mogelijk een recessie. De Tea Party heeft aan invloed ingeboet, maar het oplossen van de economische problemen in de VS kan onmogelijk Obama’s ”cup of tea” zijn.

De auteur schrijft op freelancebasis over ontwikkelingen in de economie en op de financiële markten.