Bernlef schreef meer dan 60 romans, verhalen, gedichten, essays, vertalingen en toneelstukken. Over zijn privéleven sprak hij zelden: „Mijn essays zijn eigenlijk vermomde biografieën, waarin ik veel meer van mezelf prijsgeef dan in mijn andere werk.” In die essays schreef hij over zijn fascinaties: literatuur, film, jazz, architectuur, schilderkunst en Laurel & Hardy.

Bernlef kreeg voor zijn werk tal van prijzen. Na het succes van Hersenschimmen ontving hij in 1984 de Constantijn Huygensprijs voor zijn hele oeuvre. Zijn poëzie werd in 1994 bekroond met de P.C. Hooftprijs. Voor de dichtbundel Kokkels en de verhalenbundel Stenen spoelen, waarmee hij debuteerde, kreeg hij in 1960 de Reina Prinsen Geerligsprijs. Boy uit 1999 was genomineerd voor de Libris Literatuurprijs 2001 en ook zijn laatste boek Buiten is het maandag kreeg in 2004 een nominatie. In 2008 schreef Bernlef het Boekenweekgeschenk: De pianoman.

Bernlef brak met Hersenschimmen in 1984 definitief door bij het grote publiek. Thema van het boek is, niet verbazingwekkend, het herinneren. Deze succesvolste roman van de schrijver laat een dementerende man in de ik-vorm zijn eigen aftakeling vertellen. Op sociale media halen velen maandag herinneringen op, juist aan dat boek, en al dan niet van de boekenlijst van de middelbare school. Het wordt onder meer geprezen omdat het begrip voor de ziekte van Alzheimer vergroot.

„We verliezen niet alleen een geweldige schrijver maar vooral ook een lieve vriend”, zo reageert uitgever Annette Portegies van Querido. „Hij was bovendien iemand die vanuit de traditie van ons huis meedacht over de toekomst van de uitgeverij. Hij hielp jonge schrijvers door ze onder meer te adviseren.” Ook de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) toonde zich bedroefd. „Hij was een groots auteur, essayist en dichter en een groots en aimabel mens”, laat de stichting weten.