Hier moet ik vaak aan denken als ik het kabinet hoor praten over de eurocrisis en wat daarvoor de oplossingen zijn. We horen twee dingen. Ten eerste dat andere landen hun zaakjes financieel niet op orde hebben en dat zij daarvoor moeten boeten. En ten tweede heeft het kabinet het vaak over preventieve maatregelen voor de langere termijn, glasheldere regels waaraan iedereen zich moet houden. Zaken waarbij het kabinet niet zegt wat dit voor Nederland betekent.

Ten eerste de vraag wie moet boeten. Inderdaad hebben sommige landen –Griekenland voorop– onverantwoord veel geconsumeerd en hun lonen te veel verhoogd waardoor hun concurrentiepositie is verslechterd. Maar wie financierde die consumptie en profiteerde daar dus jarenlang van? Juist, de ‘solide’ Noord-Europese landen, waaronder Nederland. Dit noemen we ook wel het succes van de Europese integratie en die heeft onze open economie geen windeieren gelegd. De overschotten op de handelsbalans van Noord-Europese landen vinden nagenoeg geheel hun weerslag in de tekorten van Zuid-Europese landen. Nederland is dus net zo verantwoordelijk voor de problemen in Zuid-Europa als die landen zelf.

Zuid-Europa komt niet alleen uit de problemen, en dan ligt het voor de hand dat landen die dat én kunnen, én een direct belang hebben, steun verlenen. Eerst via directe steun, afstempelen en herkapitalisatie van banken. Dit is de kortetermijnpijn. Maar de veel belangrijkere langeretermijnbijdrage zal in de vorm zijn van een relatieve verslechtering van onze eigen concurrentiepositie. Want de belangrijkste macro-economische onevenwichtigheid waar we nu in Europa tegen aanhikken, namelijk die van het saldo van de betalingsbalans, kent twee kanten. En een herstel van Zuid-Europa betekent een (relatieve) verslechtering van die van Nederland. Meer smaken zijn er niet.

Stel dat Zuid-Europa de prijsconcurrentiepositie probeert te verbeteren door loonmatiging of zelfs loonsverlaging. Dat betekent dan automatisch een verslechtering van de Nederlandse concurrentiepositie en dus dalende Nederlandse exporten. Het afbouwen van private of publieke schulden in Zuid-Europa heeft een soortgelijk effect.

Ten tweede de langetermijnpreventie, ofwel afspraken die nu eens echt moeten worden nagekomen. Want natuurlijk is een van de grote problemen van de eurozone dat we wel afspraken hebben gemaakt in het Stabiliteits- en Groeipact (SGP), over het overheidstekort en de staatsschuld, maar dat deze nauwelijks worden gehandhaafd. Met als resultaat dat alle landen in de afgelopen tien jaar wel meer dan één keer de afspraken hebben overtreden.

Het kabinet wijst er keer op keer op dat vooral ‘anderen’ zich niet aan afspraken houden. De nieuwe afspraken ter ondersteuning van het SGP, het zogenoemde ”sixpack”, moeten daarin verandering brengen.

Naast de overheidsfinanciën moeten ook macro-economische onevenwichtigheden worden gecorrigeerd en moeten boetes automatisch worden gegeven.

In de brief die minister De Jager daarover aan de Kamer heeft gestuurd, staat klip-en-klaar dat Nederland op in ieder geval één onderdeel niet voldoet aan deze afspraken. Het betreft de hoge brutoschuldpositie in Nederland, vooral door de hoge hypotheekschuld. En daar zou het kabinet nu juist zijn verantwoordelijkheid moeten nemen door ook een visie te geven op een hervorming van de woningmarkt, inclusief een hervorming van de hypotheekrenteaftrek.

Want een schuldencrisis, waar we in essentie in zitten, los je niet op door een institutionele vormgeving die het maken van schulden stimuleert, in stand te houden. Dit kabinet heeft niet begrepen of wil niet begrijpen dat als je hoog van de toren blaast over langetermijnafspraken op het gebied van begrotings- en macro-economische stabiliteit, je zelf ook de plicht hebt om onevenwichtigheden in de eigen economie voortvarend aan te pakken.

Maar is dat nu niet willen of niet kunnen begrijpen? Ik weet het niet. Wellicht is het gewoon politiek…

De auteur is econoom bij Rabobank Nederland.