Deze week presenteerden de Duitse bondskanselier Merkel en de Franse president Sarkozy plannen om te komen tot een betere coördinatie van het economisch beleid in de eurozone. Merkel en Sarkozy zien graag dat de regeringsleiders van de zeventien eurolanden een economisch bestuur voor de eurozone vormen, dat de eurolanden in de grondwet een maximum voor de overheidsschuld opnemen en dat de begrotingen van de afzonderlijke landen worden opgesteld op basis van gezamenlijke uitgangspunten.

Eenieder die beseft dat het loslaten van de gezamenlijke munt geen optie is, zal de plannen een stap in de goede richting vinden. De recente geschiedenis heeft bevestigd wat de theorie al aangaf: een monetaire unie zonder sterke beleidscoördinatie op economisch terrein werkt niet. Eén bestuur zal leiden tot meer begrotingsdiscipline. Naleving van de in Europees verband gemaakte afspraken zal beter kunnen worden afgedwongen.

Hoe goed de plannen ook zijn voor de lange termijn, de onrust op de financiële markten zal er nu niet door afnemen. Hiervoor zijn sneller werkende maatregelen nodig. Teleurstellend was daarom dat volgens Merkel en Sarkozy de uitgifte van euro-obligaties voorlopig niet aan de orde is. De Franse president stelde dat dit pas kan aan het einde van het Europese integratieproces en niet aan het begin. Dit is inderdaad de logische volgorde, maar gegeven de huidige problemen kan daar nu beter van worden afgeweken. De combinatie van een wereldwijde groeiafzwakking, forse bezuinigingen en een centrale bank die weinig middelen meer in de strijd kan werpen, zou Europa gemakkelijk opnieuw in een recessie kunnen storten. Gezonde overheidsfinanciën raken dan nog verder uit beeld.

De tegenstanders van euro-obligaties stellen terecht dat de uitgifte van deze leningen oneerlijk is naar landen die hun overheidsfinanciën wel op orde hebben, zoals Duitsland en Nederland. Deze worden dan immers geconfronteerd met een hogere rente op leningen om hun tekorten te financieren. Dit opwaartse effect op de rente zou echter wel eens kunnen meevallen, aangezien de markt in eurobonds uiteindelijk zeer liquide zal zijn en daardoor de rentetarieven waarschijnlijk dichter bij de Duitse en Nederlandse renteniveaus komen te liggen dan bij een soort van gewogen gemiddelde.

Als tweede nadeel van euro-obligaties wordt vaak genoemd dat de disciplinerende werking van de financiële markten wordt beperkt. De geschiedenis leert echter dat deze niet moet worden overdreven. De politiek houdt wel rekening met het effect van het beleid op de renteniveaus waartegen geleend kan worden, maar andere, bijvoorbeeld electorale, factoren wegen minstens zo zwaar in het begrotingsbeleid. Harde afspraken tussen regeringsleiders, met sancties die daadwerkelijk worden doorgevoerd, zullen meer invloed hebben op de begrotingsdiscipline dan marktwerking.

Het grote voordeel van de uitgifte van euro-obligaties is dat de scherpe kanten van de huidige schuldencrisis worden afgevijld. De sterke landen worden niet meer geconfronteerd met de kosten van de bestrijding van de crisis. De zwakke landen kunnen, direct al, lenen tegen een lagere rente. Dit betekent dat de noodzakelijke vermindering van de overheidsschulden minder acuut is en kan worden uitgesmeerd over een langere periode. En waar sommigen hameren op een zo snel mogelijke sanering van de overheidsfinanciën, is een dergelijke, meer geleidelijke weg op dit moment het slimst. Mits de politiek natuurlijk duidelijkheid schept over de weg die wordt bewandeld, welke doelen dienen te worden bereikt en hoe individuele landen aan de afspraken worden gehouden. Onduidelijkheid hierover, in combinatie met een harde bezuinigingspolitiek, brengt een recessie dichterbij zonder dat de financiële onrust afneemt.

Belangrijke stappen om de muntunie te voltooien worden nu gezet. Het is echter een gemiste kans als de spoedige uitgifte van euro-obligaties hierbij niet wordt ingezet om de markten te kalmeren.

De auteur schrijft op freelancebasis over ontwikkelingen in de economie en op de financiële markten.