Rooms-katholiek mag sinds 1966 verboden boeken lezen
BRUSSEL – De rooms-katholieke Index van verboden boeken werd 45 jaar geleden afgeschaft. De lijst bestond vier eeuwen. Wie toch de boeken las, riskeerde excommunicatie, aldus nieuwsdienst Kerknet woensdag.
De Index, die officieel ”Index librorum prohibitorum” heet, werd in 1559 opgesteld en gepubliceerd door het Heilig Officie, de voorloper van de huidige Congregatie voor de Geloofsleer. Dit Officie moest de zuiverheid van de rooms-katholieke leer bewaken.
De Index werd aanvankelijk opgesteld als reactie op de Reformatie en de uitvinding van de boekdrukkunst. Toen het mogelijk werd om publicaties voor relatief weinig geld onder een grotere groep mensen te verspreiden, moest de Rooms-Katholieke Kerk ook hier haar gezag laten gelden. De kerk probeerde te beletten dat hervormers al te gemakkelijk het volk konden bereiken met hun boodschap. Boeken met een moreel verwerpelijke inhoud of een zweem van ketterij werden op deze zwarte lijst gezet. Sommige rooms-katholieken zoals wetenschappers kregen toestemming van hun pastoor of overste om bepaalde boeken van de Index te lezen.
Rome was niet de eerste die een lijst met verboden boeken het licht deed zien. De universiteiten van Parijs (Sorbonne) en Leuven publiceerden in 1544 en 1546 ook zo’n lijst.
De lijst telde in het begin vooral theologische en filosofische werken. Na verloop van tijd kwamen ook veel literaire boeken op de index te staan. In 1948 kreeg de Index voor het laatst een update. Toen werden in totaal vierduizend titels afgekeurd. Natuurlijk mocht niemand boeken van Galileï of Copernicus lezen. Maar ook schrijvers als Gustave Flaubert, Emile Zola, Jonathan Swift en Victor Hugo waren verboden leesvoer.
Tijdens de Verlichting, aan het eind van de achttiende eeuw, gingen er stemmen op om de Index af te schaffen. Toch duurde het uiteindelijk nog tot het Tweede Vaticaans Concilie in de jaren 1960 eer de lijst ook daadwerkelijk werd afgeschaft.
De lijst verdween stilzwijgend op 7 december 1965, met de oprichting van de Congregatie voor de Geloofsleer. Op 13 april 1966 bevestigde het Vaticaan expliciet dat de lijst niet langer bestond. Op 14 juni 1966 bekrachtigde de Congregatie voor de Geloofsleer officieel de afschaffing van de lijst en de daarmee samenhangende straf van excommunicatie, wegens het lezen van de verboden boeken.
De Index heeft jarenlang een grote stempel gedrukt op het boekenaanbod in rooms-katholieke landen als België of Polen. Boeken op de Index waren erg moeilijk te verkrijgen.
