Het is woensdag, marktdag in Gronau. De kaasboer, de visboer: ze staan als altijd op hun plek in het centrum van het West-Duitse stadje, net over de grens met Overijssel. En natuurlijk is ook de groenteboer er met zijn gebruikelijke assortiment, inclusief een tiental komkommers. Maar die had hij net zo goed niet kunnen uitstallen, erkent eigenaar Jürgen Kempermann. „We pakken ze uit en aan het eind van de dag pakken we ze weer in. Er is bijna niemand die ze nu nog wil hebben.” Datzelfde geldt voor de kroppen sla en, in mindere mate, voor de tomaten, die er vol en glanzend bij liggen.

Zelf begrijpt Kempermann helemaal niets van alle ophef. „Deze komkommers komen uit Nederland. Ze ondergaan precies hetzelfde proces als in die weken daarvoor. Er is werkelijk niets aan veranderd.”

Kempermann begint er maar niet aan zijn klanten te overtuigen van het feit dat zijn komkommers net zo gezond zijn als altijd. „Dat werkt alleen maar averechts.”

Media

Een flink deel van zijn cliëntèle hoeft bovendien ook niet overtuigd te worden, zo blijkt uit de nuchtere reacties op de markt. „Quatsch”, zegt een oudere man op de vraag of er iets met de komkommers aan de hand is. „De EHEC-bacterie heeft helemaal niets met komkommers te maken.”

Zo reageren opmerkelijk veel klanten – al koopt geen van hen daadwerkelijk komkommers. „Ik heb ze nu niet nodig”, zegt een vrouw die een bosje paksoi uitzoekt aan de groentekraam. Maar, zo verzekert ze, „dit weekend ga ik ze weer kopen. Die komkommers zijn volkomen veilig. Het zijn de media die het paniekerige beeld hebben geschapen dat er iets aan de hand is.”

Volgens een andere klant, een paar rode paprika’s in de hand, is het EHEC-probleem vooral een probleem voor klanten van supermarkten. „In een supermarkt weet je niet altijd waar de spullen vandaan komen. Hier weet ik dat wel. Deze groenteboer vertrouw ik. Als er iets mee is, ga ik naar hem terug.”

Rauwkost

Uit een steekproef in de supermarkt blijkt dat de klanten daar inderdaad een stuk aarzelender zijn. Een jonge, Turkse vrouw loopt met haar moeder door de ALDI in Gronau. In het boodschappenwagentje spelen twee jongetjes. In de schappen liggen vele tientallen „Salatgurken aus Holland.” Voor de prijs –35 cent– hoef je ze niet te laten liggen. Maar kopen? „Nein.” Beslist schudt de vrouw haar hoofd.

Maar deze komkommers komen toch niet uit Spanje? „Maakt niet uit”, zegt de vrouw met nadruk. „Ik koop ze helemaal niet. En ook geen andere soorten rauwkost, alleen tomaten. Maar die koken we.”

Haar moeder mengt zich in het gesprek, in het Turks. Ze wijst naar het schap met perziken. „Ze vraagt of die ook gevaarlijk zijn”, vertaalt haar dochter. „Maar dat is toch niet zo?”

Ze haalt haar schouders op en loopt verder. Ook de perziken blijven liggen. Voor de zekerheid. Ze knikt een beetje verontschuldigend naar de twee kinderen in het boodschappenkarretje. „We moeten aan hun gezondheid denken.”

Hoe lang ze dat gaat volhouden? Ze lacht. „Totdat ze op televisie zeggen dat er echt niets mee aan de hand is.”

Dit is de macht van de media, waar ze op de markt zo beducht voor zijn. „De media maken de hele markt kapot door die ophef”, stelt een vaste klant van groenteboer Kempermann. Hij verheft zijn stem. „Niets! Niets is er aan de hand met die komkommers!”

Hoe dat ook zij, intussen zijn de gevolgen voor de sector immens. Ook groenteboer Kempermann voelt de verminderde afzet direct in zijn portemonnee. „Deze weken is de omzet 15, 20 procent lager dan anders.”

Gouden weken

En dan valt het voor de groenteboer nog mee. Voor de komkommerkwekers –Duitsland is een belangrijk afzetgebied van Nederlandse kwekers– is het een ander verhaal. Precies in wat gouden weken moeten zijn, kunnen ze de oogst weggooien. Dat geldt in nog sterkere mate voor de Duitse kwekers, hoewel die er niet veel zijn in de omgeving van Gronau.

Daar zijn het blijkbaar vooral aardbeien die het goed doen. Op een glooiend veld even buiten het stadje kan iedere bezoeker ze zelf plukken, natuurlijk tegen betaling. Er is veel klandizie. Vreedzaam schuiven de klanten op hun knieën al plukkend over het veld. De zon schijnt, vogels kwinkeleren. Het monster EHEC is hier ver weg.

Maar nauwelijks een kilometer verder in Ochtrup, een stadje iets dieper Duitsland in, is het beeld niet anders dan in de supermarkten in Gronau.

In de plaatselijke K&K-super is één oudere vrouw die de komkommers gerust eet. „Er is toch niets mis mee?” zegt ze terwijl ze met haar boodschappenmandje langs de groenteafdeling schuifelt. „Ik heb ze de achterliggende dagen gewoon gegeten en zal dat blijven doen.”

Maar ze is een witte raaf. „Gurken?” griezelt een jonge vrouw alleen al bij de gedachte. „Ik koop helemaal geen rauwkost meer. Geen sla, geen tomaten, geen paprika’s.” Dan loopt ze snel door richting de kassa. De Hollandse komkommers –klasse I– blijven verweesd achter.