Ouderling J. B. Philibert loopt zo vanuit zijn woonkeuken de kerkzaal in. In 1992 werd de oude kerkzaal afgebroken om plaats te maken voor een nieuwe. Philibert nam de kerk in gebruik met het lezen van een preek van Coenraad Mel over Psalm 122: „Daar zal dat volk komen te zaam.”

Waar het begin van de oud gereformeerde gemeente van Geldermalsen ligt, is niet precies te achterhalen. „Vroeger schreven de mensen nu eenmaal niets op. De oudste stukken dateren uit 1840. Sindsdien is de gemeente herderloos. Maar ik moet er wel iets bij zeggen: Er is in al die jaren maar eenmaal een beroep uitgebracht, op ds. M. A. Mieras.”

Waarom wordt er niet beroepen? „Voordat je als gemeente kunt beroepen, moeten er werkzaamheden zijn aan de troon der genade. Als er geen werkzaamheden zijn, kun je niet beroepen. Ds. Joh. van der Poel zei altijd: „Eerst roepen, dan beroepen.” Dat is vreemde taal aan het worden, maar ik geloof toch dat men vroeger in het hele kerkverband zo dacht. Maar, laat ik voorzichtig zijn. Niemand hoeft ons in dit opzicht na te volgen.”

Als er echt nood was, zou er veel veranderen, zegt Philibert. „Er is geen levende nood. Als die er wel was, zouden er ook werkzaamheden zijn met het vacant zijn. Dan zouden we ook allang een predikant hebben gehad. Dat kan niet anders. Als er werkzaamheden van boven zijn, komt er vervulling van de nood. Het een zit aan het andere vast. Maar er is geen nood. En daarom tobben we maar wat voort.”

Philibert (80) woont sinds 1977 in het voorhuis. Hij is ouderling van de gemeente, de enige. Vier diakenen zijn er, die in veel gevallen het werk van hulpouderling doen. „Om een gemeente als die van Geldermalsen op de juiste wijze te kunnen dienen, zou je één predikant, vier ouderlingen en vier diakenen nodig hebben. Maar als de Heere geen ouderlingen geeft, kunnen wij ze niet maken. Ik wil dit verder laten liggen.”

Gezien zijn leeftijd doet hij het inmiddels wat rustig aan. Philibert leidt soms nog een begrafenis, maakt deel uit van een aantal deputaatschappen en catechiseert nog zelf. Elke week onderwijst hij zo’n 300 jongeren in de leer die naar de godzaligheid is.

Alle leesdiensten worden door hem geleid. Zondags leest hij tweemaal. Op dinsdagavond is er naar vaste gewoonte kerk. Als er geen predikant is, leest Philibert ook dan een preek. Het zijn altijd oudvaders die hij leest, Beukelman, Smijtegelt, Van der Groe, of Engelsen en Schotten, zoals Binning, Gray en Erskine. Over de keus voor oudvaders: „Het is een voornaam punt om een vaste lijn te hebben in de preken die je leest. Er is hier nooit iets anders gelezen dan oudvaders. Dat moet zo blijven, anders krijg je verwarring.”

Van 1948 tot 1957 woonde ds. W. H. Blaak in Geldermalsen. Op 77-jarige leeftijd was ds. Blaak in Sint Philipsland met emeritaat gegaan. In Geldermalsen was hij nooit beroepen en nog minder als predikant bevestigd, maar hij werd toch al gauw „de dominee van Geldermalsen” genoemd. Dat was de enige periode in 140 jaar dat er in de kerkboerderij een predikant woonde.

In de kerkzaal zegt Philibert: „Predikanten preken hier graag. Nee, geen van hen heeft ooit gevraagd waarom we niet beroepen. Ze begrijpen het wel.”

De gemeente telt meer dan 900 leden. Uit Geldermalsen, maar ook uit omliggende dorpen, zoals Wadenoijen, Meteren, Opijnen en Nieuwaal.

Is het niet zwaar, als 80-jarige de enige ouderling te zijn? „Ik hoef het niet meer zo nodig allemaal goed te doen. Ik sta achter het leven. Als je het als ambtsdrager zo nodig allemaal goed moet doen, dat is erg hoor. Je moet oud geworden zijn om ervan verlost te worden. Als het zondags gaan mag, dan moet ik dankbaar zijn. Als het niet gaan mag, moet ik dat ook goedvinden.”

Ziet de gemeente niet uit naar een predikant? „Ik zeg niet dat dat helemaal niet leeft, maar ik krijg zoiets zelden te horen.”

Dit is het vijfde deel in een achtdelige serie over vacante gemeenten. Volgende week woensdag deel 6: de gereformeerde gemeente te Sint Annaland.