Commentaar: Herdenking Reformatie
In de Goudse Sint-Jan wordt volgende week een begin gemaakt met de herdenking van vijf eeuwen Reformatie in 2017. De komende jaren zijn er onder de naam ”Refo500” tal van activiteiten waarop aandacht gevraagd wordt voor wat er door de Reformatie gebeurd is met de christenheid.
Refo500 is de laatste maanden uitgegroeid tot een bijna wereldomspannende organisatie die activiteiten in het kader van de Reformatieherdenking in diverse landen bundelt. En de vraag die dan direct bovenkomt, is of het wel pas geeft in onze door zo veel ingrijpende problemen geteisterde wereld zo grootschalig de Reformatie te herdenken.
Daarbij: wat is er van het protestantisme in de westerse wereld geworden? Liberalisme en vrijzinnigheid hebben de grote protestantse kerken uitgehold. Is er eigenlijk nog wel iets te vieren? En hoe zit het eigenlijk met de verschillen tussen rooms-katholieken en protestanten? Zou, vooral op ethisch gebied, de nadruk niet veel meer moeten liggen op de overeenkomsten dan op de verschillen?
In deze krant gaan een vertegenwoordiger van de Rooms-Katholieke Kerk en van een kleinere protestantse kerk in een bijlage over deze en andere vragen met elkaar in gesprek. En ook uit dat gesprek blijkt glashelder dat de leerstellige verschillen tussen Rome en Reformatie na vijf eeuwen nog rechtovereind staan. Over een waaier van onderwerpen zijn er ingrijpende, onoverkomelijke geschillen: de verzoeningsleer, de sacramentsleer, de heiligenverering en de positie van de paus, om maar wat zaken te noemen. Bovendien worden de kerken van de Reformatie door Rome nog steeds niet beschouwd als kerken, maar als kerkelijke gemeenschappen.
Hoewel van het bovenstaande helaas niets afgedaan kan worden, is het aan de andere kant ook onmogelijk om na vijf eeuwen de Reformatie te herdenken alsof er sinds de zestiende eeuw niets gebeurd is. De maatschappij waarin rooms-katholieken en protestanten nu leven en werken, is een volstrekt andere dan de leefwereld van Luther en Calvijn. Had in de zestiende eeuw de kerk een allesbeheersende invloed, in onze tijd is het kerkelijk leven door de secularisatie gemarginaliseerd.
Behalve de leerstellige verschillen vallen de laatste decennia vooral de ethische overeenkomsten tussen rooms-katholieken en reformatorischen steeds meer op. Bij beiden staat de beschermwaardigheid van het leven centraal. Dat heeft consequenties voor hoe je denkt over het begin en het einde van dat leven, waarvan God Schepper en Eigenaar is. Ook wordt door rooms-katholieken en protestanten grote waarde toegekend aan huwelijk en gezin en wordt de homoseksuele praxis afgewezen. En, hoewel de onderbouwing daarvan verschilt, zijn zowel de Rooms-Katholieke Kerk als orthodoxen in de protestantse kerken van mening dat vrouwen geen toegang moeten hebben tot het ambt.
Wat ons in de Reformatie gegeven is, is het zeer waard te herdenken. Het dispuut met Rome over tal van wezenlijke verschillen mag, ook na zo lange tijd, niet verflauwen. Tegelijk moeten op ethische terreinen de krachten gebundeld worden waar dat maar mogelijk is.
