Cultuur & boeken

Rede en religie in Amsterdam

Een schrijfster uit het islamitische Iran die leeft en werkt in het rooms-katholieke Italië, schrijft een verhaal over een boekhandelaar in het protestantse Amsterdam van de zeventiende eeuw. Dat is ongeveer de wonderlijke mix die achter ”De boekhandelaar van Amsterdam” van Amineh Pakravan schuilgaat.

J. L. Vermeulen
11 August 2010 09:45Gewijzigd op 14 November 2020 11:26
Gezicht op de Nieuwezijds Voorburgwal in Amsterdam, 17-eeuws werk van Adriaen van de Velde en Jan van der Heyden. beeld Rijksmuseum
Gezicht op de Nieuwezijds Voorburgwal in Amsterdam, 17-eeuws werk van Adriaen van de Velde en Jan van der Heyden. beeld Rijksmuseum

Als de achterflap begint met „Amsterdam, 1638. De tijd van de Reformatie”, dan vrees je als lezer al het ergste met betrekking tot de historische betrouwbaarheid. Maar gelukkig valt dat mee. Sterker nog: ”De boekhandelaar van Amsterdam” is historisch uiterst correct en geeft de lezer een prachtig tijdsbeeld.

Hoofdpersoon is Guillame Pradel, een telg uit een geslacht van uitgevers, drukkers en boekhandelaren. Het gaat hem in het Amsterdam van de zeventiende eeuw voor de wind. Op zijn oude dag zit hij wat te mijmeren boven de familiebijbel, waarin het voorgeslacht voorin een plaats heeft gekregen. Hij begint een zoektocht in zijn geest om het verleden weer tot leven te brengen en om te zoeken naar de zin van het leven.

De hoofdstukken daarna verspringt het beeld naar het verleden. Eerst naar Lyon in 1528, waar opa Matthieu opgroeit. Het is de tijd waarin de boekdrukkunst een steeds grotere vlucht neemt. Ondertussen roept dat steeds meer achterdocht op. Vooral ook omdat de ”nieuwe leer” zich dankzij de boekdrukkunst snel verspreidt. Dat is de reden dat de Franse koning in 1533 het boekdrukken verbiedt. Vele drukkers vluchten vervolgens.

Uiteindelijk komen opa Matthieu en vader Simon in Antwerpen terecht, waar ook de grote uitgever Plantin een drukkerij heeft. Maar als Simon sterft, wordt zijn zoon Guillaume naar Abraham Elzevier in Leiden gestuurd, waar hij werk krijgt. Ondertussen leest hij een enorme hoeveelheid boeken over wiskunde, sterrenkunde en geografie. Daar doet hij ook de overtuiging op dat God „een wiskundige” is, Die alles volgens vaste wetten laat verlopen. Later ontmoet hij ook de belangrijke denkers van de wetenschappelijke revolutie en de vroege verlichting: Descartes en Galilei bijvoorbeeld.

Zoals gezegd is het boek wat de historie betreft heel boeiend. Als roman vind ik het echter nogal mager. De personages krijgen geen body en groeien al helemaal niet uit tot round-characters, terwijl de verhaallijn eerder ten dienste lijkt te staan van de historische informatie dan andersom. Een duidelijk plot, dat het boek een voorstuwende kracht zou geven, ontbreekt.

Ondanks dat de personen weinig zijn uitgewerkt, heeft de schrijfster tussen de regels door wel degelijk een boodschap. Aan het begin van het boek zegt de vriend van Guillaume al dat geloofsvrijheid altijd het geluk van de stad is geweest. Aan het einde van de roman zegt Guillaume tegen zijn vriend dat de roomse geestelijkheid doorkreeg dat „de wetenschap mensen vrij kan maken omdat ze hen dwingt hun verstand te gebruiken. Daarom hebben ze besloten dat het geloof de vijand van de rede moet zijn.”

Galilei, wiens boeken in de Republiek worden uitgegeven, denkt daarom dat geloof en rede moeten worden losgekoppeld. „Een verstrekkende gedachte”, zegt Guillaume daar zelf over. Maar toch: geloof leidt kennelijk vooral tot fanatisme. Bij opa Matthieu, die „als een duivel, verdwaald in de krochten van de hel” zijn eigen wrok koestert en zelfs niet te beroerd is zijn eigen protestantse zoon aan te geven. Maar ook bij vader Simon, die als protestant alle haat tegen de rooms-katholieken in woorden en daden botviert.

Het boek, in een prima vertaling van Leen van den Broucke, is vooral interessant voor hen die op een onderhoudende manier een prachtig tijdsbeeld tot zich willen nemen.

De boekhandelaar van Amsterdam, Amineh Pakravan;

uitg. Vrijdag/Sirene, Amsterdam 2009; ISBN 978 90 5831 508 3; 319 blz; € 19,95.

RD.nl in uw mailbox?

Ontvang onze wekelijkse nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

Hebt u een taalfout gezien? Mail naar redactie@rd.nl

Home

Krant

Media

Puzzels

Meer