Koningin Beatrix regeert morgen jaar exact dertig jaar in Nederland. Ja, zij regeert, want zij is als staatshoofd ook lid van de regering. Elke maandag is er een ontmoeting met de minister-president. Geheim, niemand hoort wat er besproken wordt. Zij is voorzitter van de Raad van State, zij is hoofd van het kabinet der Koningin, zij is staatshoofd van het Koninkrijk der Nederlanden, inclusief de Nederlandse Antillen. Zij vervult een leidende rol tijdens kabinetsformaties.Koningin Beatrix is een machtige vrouw. Zij is de machtigste monarch in Europa. Dat alles zonder dat haar macht op enige wijze democratisch gelegitimeerd is. Zij is, zoals alle vorsten van het huis Oranje-Nassau, koningin bij erfopvolging. Met dank aan Napoleon, die tijdens de Franse bezetting van Nederland (1795-1813) de Republiek der Verenigde Nederlanden veranderde in een koninkrijk. De stadhouders werden koning, de republiek een koninkrijk, een constitutionele monarchie.

Maar is zo’n constitutionele monarchie, die het Nederlandse staatshoofd zo veel macht geeft zonder dat het gekozen is, nog van deze tijd? Mijn antwoord is: Nee, nee, nee!

Waarom niet? Ten eerste ontbreekt het de koning of de koningin aan een democratische legitimatie. Ten tweede is het Koninklijk Huis weinig transparant. De recente affaires rond de financiering van ”het huis” maken dat pijnlijk duidelijk.

In de derde plaats kost het de belastingbetaler veel geld. De Groene Draeck, het jacht van Beatrix, kost de belastingbetaler elk jaar een vermogen. Dan heb ik het nog niet over de vele vluchten die ook privé vaak met hun Fokkertoestel gemaakt woorden of de peperdure en omstreden investeringen van de Prins van Oranje en prinses Máxima in Mozambique of in Argentinië en de staatsbezoeken. De Nederlandse belastingbetaler is per jaar meer dan 100 miljoen euro kwijt om van de pracht en praal van het koningshuis te kunnen genieten. Een duur plezier, maar wel mooi. Koninklijk entertainment met een beetje een Hollywoodkarakter.

Lintjes knippen

Het aantreden van kroonprins Willem-Alexander als koning Willem IV komt elke dag dichterbij. Vanwege de politieke situatie in Nederland –vervroegde verkiezingen op 9 juni, Wilders in opmars– zal koningin Beatrix zeker nog enige tijd de scepter willen zwaaien in haar koninkrijk aan de Noordzee. Maar de wisseling van de wacht van Beatrix op Willem IV is een unieke kans om de Nederlandse monarchie te reformeren.

Afschaffen zou niet lukken, omdat de acceptatie van en de bewondering voor het huis Oranje-Nassau onder de 16,5 miljoen Nederlanders zo groot is. Een beetje Oranjegekte moet er zijn, en moet kunnen. Maar dan wel iets democratischer. Beperk de taak van de toekomstige koning Willem IV tot een puur representatieve rol. Zoals dat bijvoorbeeld in Zweden ook het geval is.

Prins Claus, een zeer wijze man, zei het al met zelfspot –en als Claus iets zei, had hij er goed over nagedacht–: „Lintjes knippen is mijn corebusiness.” Zo is het. Zonder democratische legitimatie geen politieke macht. Ook niet voor een koning of een koningin. Dus representeren, niet regeren.

De auteur is Beneluxcorrespondent in Den Haag voor Duitstalige Media.