Christelijke uitgevers volgen de ontwikkelingen met betrekking tot het e-book nauwgezet. Uitgeverij Jongbloed in Heerenveen zette eind vorig jaar zelfs de tegenaanval in. Als alternatief voor het e-book ontwikkelde de Friese uitgever de zogenoemde dwarsligger, een handzaam boekje dat overdwars wordt gelezen.De meeste uitgevers nemen vooralsnog echter een afwachtende houding aan. „Als het echt een succes wordt, zullen we er wel op inspelen”, zegt Kees den Hertog van uitgeverij Den Hertog in Houten. „We kijken belangstellend naar wat de markt gaat doen.”

Ook Peter Boer van uitgeverij De Banier in Apeldoorn heeft nog geen concrete plannen om e-books aan te bieden. „In de seculiere markt zie je dat vooral romans als e-book worden uitgebracht. De Banierromans worden in hoofdzaak door vrouwen gelezen en die zie ik nog niet met een e-reader onder de schemerlamp zitten. Theologische werken en jeugdboeken zijn minder geschikt om als e-book uit te brengen. Ik heb ons fonds nog eens doorgelopen, maar er zitten nauwelijks boeken bij die zich hiervoor lenen. We zijn er technisch wel klaar voor.”

Boer denkt dat het e-book „erg nadelig” voor de boekhandel kan uitpakken. „De koper zal vooral via internet e-books aanschaffen.” Toch vraagt hij zich af of het e-book op korte termijn wel zal aanslaan. „Er wordt heel enthousiast over gedaan, maar qua aantallen blijft het toch beperkt. Voor een uitgever is het ook lastig om er reclame mee te maken. Je laat de omslag van het gedrukte boek zien, maar je verkoopt alleen digitale tekst zonder plaatjes. Misschien dat de e-reader in de toekomst daarin kan voorzien.”

Een van de uitzonderingen in de christelijke boekenwereld is Boekencentrum Uitgevers in Zoetermeer. Adjunct-directeur Arjen van Trigt biedt via bol.com en andere webshops een deel van het fonds als e-book aan. „Ik heb momenteel een veertigtal bestaande boeken in digitale vorm beschikbaar. Het gaat vooral om spannende boeken en romans, zoals de thrillers van Joel Rosenberg. Ik heb het gevoel dat het vooral mannen zijn die een e-reader aanschaffen. Bij nieuwe uitgaven maken we steeds de afweging of het boek ook in digitale vorm moet worden uitgebracht. De ontwikkeling staat nog in de kinderschoenen, maar de boekenbranche bevindt zich op een kantelpunt. Er komen nieuwe uitdagingen en als uitgever experimenteer ik met nieuwe mogelijkheden. Misschien dat er in de toekomst een aparte imprint bij Boekencentrum komt voor e-books.”

De boekhandel zal creatief moeten omspringen met de gewijzigde situatie, zegt Van Trigt. „Het is een gegeven dat mensen niet alleen meer van papier lezen, maar ook gebruikmaken van digitale media. Ik krijg zojuist de verkoopcijfers van e-books over februari binnen. Het gaat nog steeds om relatief kleine aantallen, maar de groei is spectaculair. En daar doe ik qua publiciteit heel weinig voor. Kennelijk proberen steeds meer mensen het e-book uit. Boekhandels kunnen proberen een deel van de verkoop naar zich toe te halen. Daarvoor zullen ze een andere binding met hun klanten moeten opbouwen door een digitaal netwerk te vormen.”

Van Trigt maakt zich wel zorgen over de beveiliging van de e-books. „Hoe voorkom je dat mensen illegaal content downloaden of kopiëren? Je kunt twee strategieën kiezen. Of je probeert met alle mogelijke middelen hiertegen op te treden, bijvoorbeeld met beveiligingssoftware. Of je verlaagt de prijs van het e-book zodanig dat het veel minder interessant wordt het te kopiëren. Ik voel op dit moment meer voor bescherming. Maar ook de prijs moet omlaag. Nu betaalt de koper van een e-book 75 procent van de prijs van een papieren exemplaar. Als een elektronisch boek 5 of 7,50 euro kost, is dat psychologisch veel aantrekkelijker. De consequentie is wel dat uitgevers dan een nieuw verdienmodel moeten ontwikkelen.”

Uitgeverij Kok in Kampen brengt deze zomer voor het eerst een aantal e-books op de markt, hoofdzakelijk romans. Ten Have (net als Kok onderdeel van Veen, Bosch en Keuning) is al verder op het digitale pad, zegt woordvoerder Heleen Reinink. „We hebben zo’n 55 e-books beschikbaar, een mengeling van verschillende genres.” Ze verwacht veel van het e-book. „De omzet is in 2009 vergeleken met het jaar ervoor gigantisch gestegen. In de toekomst zal elk boek in digitale vorm beschikbaar komen. We kunnen er eenvoudigweg niet meer omheen.”

Overigens verwacht Reinink dat de e-reader, die voorlopig nog aan de prijzige kant is, op termijn vervangen wordt door multimediale apparaten zoals de iPad. „Daar ben ik erg enthousiast over. Lezen wordt dan veel meer een interactieve bezigheid. Het is bijvoorbeeld mogelijk om een filmpje aan een tekst te koppelen.”

Ook boekhandelaren volgen de ontwikkelingen op de voet. J. de Haan van boekhandel De Nijstad in Genemuiden heeft in februari een informatiebijeenkomst van het CPNB bijgewoond. „Wij vinden het nu nog te vroeg om iets met e-books te doen. In onze boekhandels in Genemuiden en in Staphorst is er ook nog geen vraag naar. Als de ontwikkeling doorzet, zullen we er wel op inspelen.”

Van misgelopen omzet door het e-book is nog geen sprake, zegt De Haan. „We hebben er meer last van dat mensen gewone boeken via internet bestellen wanneer wij ze niet op voorraad hebben. Om die reden krijgen we tegenwoordig drie keer per week boeken geleverd in plaats van twee keer per week.”

De Haan denkt wel na over mogelijkheden om mensen ook voor een e-book naar de winkel te lokken. „Misschien kan het boek op een chip worden gezet die mooi wordt verpakt. Meer dan de helft van onze klanten koopt een boek om als cadeau weg te geven.”

Klanten van Gebr. Koster in Barneveld zijn al evenmin geïnteresseerd in het e-book, zegt eigenaar Joop Koster. „Zij halen de schouder op als ik ernaar vraag. Over het algemeen zijn het mensen die graag op zondag een goed boek lezen en dat doen ze het liefst met een gewoon exemplaar. Maar we volgen de ontwikkelingen nauwlettend. De papieren encyclopedie bestaat immers ook niet meer.”

Joost Goedhart van boekhandel Goedhart in Zwolle wil niet zeggen dat het e-book een bedreiging vormt voor zijn onderneming. „Er speelt momenteel heel veel in de markt. Drie maanden sneeuw en vorst hebben ook invloed op de verkoopcijfers van boekhandels. Het e-book is maar een klein aspect en de aantallen die worden verkocht zijn vooralsnog minimaal. Het is wel evident dat digitaal een van de manieren is waarop wordt gelezen. Als boekhandel zullen we daar rekening mee moeten houden. Met een aantal collega-boekhandelaren bespreek ik hoe we zo goed mogelijk op nieuwe ontwikkelingen kunnen inspelen.”