Koningin Beatrix liet fotograaf Ben Grishaaver zelfs in haar werkkamer toe; een plaats waar maar weinig mensen komen. De werkkamer is ruim -zo is in het boek te zien- en heeft hoge ramen. Er staat een moderne zithoek en een groot bureau. Een van de roddelbladen ontdekte daarop asbakken -koningin Beatrix rookt- en pakte daar groots mee uit.Er zijn echter veel interessantere details op de foto’s te ontdekken. Boeiend zijn bijvoorbeeld de twee schilderijen die de muren sieren. Het ene laat zien dat de koningin gevoel voor humor heeft. Het doek toont de kleine prinses Juliana als een meisje op een grote troon. Zelfspot of relativering van haar positie als koningin?

Het tweede schilderij wijst op een sterk historisch besef bij de koningin. Levensgroot kijkt prins Willem van Oranje op haar en haar gasten neer. De koningin voelt zich blijkbaar nadrukkelijk in zijn lijn staan. Het schilderij van de Vader des Vaderlands hing ook in de werkkamers van de koninginnen Juliana en Wilhelmina.

Wanhoop
Het boek is een uitgave van hofleverancier Waanders Uitgevers uit Zwolle, maar kwam tot stand in samenwerking met de dienst van het Koninklijk Huis. Op 21 mei nam koningin Beatrix zelf het eerste exemplaar in ontvangst op -hoe kan het ook anders- Paleis Noordeinde. Het hof koopt zelf ook een partij exemplaren, want het ziet het boek -zowel in het Engels als in het Nederlands verkrijgbaar- als een mooi relatiegeschenk voor bezoekers van het paleis.

Het boek is geschreven door een hoveling, Eymert-Jan Goossens, hoofd tentoonstellingen van het Paleis op de Dam in Amsterdam. ’Zijn’ paleis ondergaat al enkele jaren een grote restauratie, waardoor hij geen exposities kan organiseren. Hij kreeg de opdracht de geschiedenis van Paleis Noordeinde vast te leggen. „Door de grote hoeveelheid informatie sloeg het enthousiasme na enige tijd om in wanhoop. Bij elk thema dreigde een boekenkast aan informatie over mij heen te vallen.” Goossens wist echter in een vier jaar tijd een informatief en toegankelijk boek samen te stellen, al is de tekst niet overal even duidelijk.

Goossens zoomt niet alleen in op Paleis Noordeinde zelf. De auteur en de fotograaf hebben ook de koninklijke gebouwen rond het paleis gedocumenteerd. Zo komen de Koninklijke Stallen -„het paleis voor de paarden”-, het gebouw van het Koninklijk Huisarchief -„de schatkamer van Oranje-Nassau”- en de gratis toegankelijke Prinsessentuin achter Paleis Noordeinde aan bod. Goossens gaat ook kort in op thema’s als hofmuziek, Prinsjesdag en hoe het aanbieden van geloofsbrieven door ambassadeurs van andere landen verloopt. Al met al een heerlijk boek met veel informatie.

Zilverkamer
Toch zijn het vooral de afbeeldingen die de meeste aandacht trekken. Het boek geeft via de tientallen foto’s van het huidige interieur enkele geheimen van het paleis prijs. Zo ziet de lezer de kamer achter het bekende balkon waarop de koningin en haar familie op Prinsjesdag verschijnen.

Ook zijn de gastenverblijven te bewonderen, evenals de achtervestibule met haar rood-wit-blauwe plafond en de lange, deftige Galerijzaal, waar een tafel voor ruim vijftig personen gedekt staat; verder de Balzaal, de vestibule aan de voorzijde met zijn moderne glazen afscheidingsdeuren, de fraaie rode badkamer van koningin Wilhelmina en nog veel meer ruimtes. De bijschriften bij de foto’s zijn in een klein lettertype weergegeven en staan niet direct onder de foto’s, dat leest minder prettig.

Bijzonder zijn ook de foto’s van de keldergewelven onder het paleis. In de ruimtes onder de grond bevinden zich ook de wijnkelder en de royaal gevulde zilverkamer; aan poetswerk geen gebrek.

Zwembad
Niet alle vertrekken zijn afgebeeld. Zo bevindt zich onder de appartementen voor bezoekende gasten een zwembad. Daar is geen foto van te vinden. Het zwembad wordt ook maar heel af en toe gebruikt.

Ook de zoldervertrekken, de kapsalon en de kantoorruimtes van prins Willem-Alexander en zijn vrouw zijn niet vastgelegd in het boek.

Het is jammer dat er geen recente plattegrond van het paleis en de omliggende gebouwen in het boek is opgenomen. Dat zou het lezen hebben vergemakkelijkt. Uit de beschrijving is soms lastig op te maken waar een bepaald vertrek zich bevindt. De veiligheid van de koningin en haar familie maakt niet alles mogelijk, maar een schematische plattegrond had in het boek niet mogen ontbreken.

Van hofstede tot paleis
1533 – Rentmeester van de Staten van Holland, Willem Goudt, laat in Den Haag een hofstede verbouwen tot groot huis.
1595 – De Staten van Holland kopen het fraaie pand. De weduwe van prins Willem van Oranje, Louise de Coligny, en haar zoon Frederik Hendrik mogen het gebruiken.
1609 – De Staten schenken het huis aan de Oranjes. Frederik Hendrik maakt er een echt paleis van.
1702 – De Pruisische koning Frederik Willem, een kleinzoon van Frederik Hendrik, erft het gebouw
1754 – Prins Willem V koopt het paleis.
1795 – Na de inval van de Fransen wordt het paleis nationaal bezit.
1817 – Koning Willem I woont tot 1840 in het paleis. Willem II gebruikt het niet.
1876 – Koning Willem III –hij gebruikt Noordeinde als winterpaleis– laat de Koninklijke Stallen bouwen.
1880 – Prinses Wilhelmina wordt er geboren.
1895 – Koningin Emma laat in de tuin het Koninklijk Huisarchief bouwen.
1901 – Koningin Emma verhuist naar Paleis Lange Voorhout. Koningin Wilhelmina bewoont Paleis Noordeinde tot aan de Tweede Wereldoorlog.
1948 – Een brand verwoest het middengedeelte. Koningin Juliana gebruikt het paleis niet, wel zetelt een deel van de hofhouding er.
1952 – Eén vleugel van het paleis is tot 1976 in gebruik door een internationale school.
1984 – Koningin Beatrix neemt Noordeinde in gebruik als werkpaleis.

N.a.v. ”Paleis Noordeinde. Vierhonderd jaar Hoff van Oraignen”, door drs. E. J. H. P. Goossens; uitg. Waanders, Zwolle, 2008; ISBN 9789040083624; 192 blz.; € 24,95.