In 2000 en 2005 heeft de G8 (de zeven grootste industrielanden en Rusland) beloften gedaan voor het kwijtschelden van schulden van de armste landen. De Jubilee Act gaat voor het grootste deel over het inlossen van die beloften. Eén reden dat deze beloften nog niet zijn ingelost, is dat landen moeten voldoen aan economische voorwaarden, zoals privatisering van sociale dienstverlening.Het bijzondere van de Jubilee Act is dat erkend wordt dat deze voorwaarden schadelijk zijn en „groei en menselijke ontwikkeling bedreigen.” De wet stelt dat landen die al schuldenverlichting hebben gehad, hiervoor „hoge sociale kosten” hebben betaald.

Dit is een openlijke afwijking van het heersende neoliberale dogma en dat geeft hoop. Uiteraard blijven er wel andere voorwaarden verbonden aan het kwijtschelden van de leningen, die moeten garanderen dat het vrijgekomen geld echt wordt besteed aan armoedebestrijding.

Hetzelfde neoliberale denken lag ten grondslag aan de leningen die in het verleden gegeven zijn. Dit type ontwikkelingsdenken heeft zichzelf nooit bewezen, maar werd wel dwingend opgelegd aan ontwikkelingslanden. Het leidde tot extra armoede, bijvoorbeeld door toegenomen werkeloosheid als gevolg van privatisering, of doordat beginnende industrie failliet ging omdat landen hun grenzen niet mochten beschermen tegen dumpexporten vanuit het Westen.

De vraag is in hoeverre ditzelfde denken nog steeds dominant is in instellingen zoals de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fond en in hulp vanuit de VS zelf. Daarom is het goed dat de wet ook een poging doet om verkeerde leningen in de toekomst te voorkomen.

Derde deling
De wet erkent dat leningen soms ook vanuit slechte motieven zijn gegeven aan onderdrukkende regimes. Die gebruikten leningen vooral om zichzelf in stand te houden. De wet noemt het „verfoeilijk” en „illegaal” dat deze leningen gegeven zijn. Ook hierbij doet de vraag zich voor of deze periode voorbij is. Vanuit Afrika komen kritische geluiden over de ”derde deling van Afrika”; na de koloniale tijd en de Koude Oorlog zouden de belangen in Afrika nu verdeeld worden tussen China en het Westen.

Het kwijtschelden van schulden is beslist niet dé oplossing voor ontwikkelingslanden. Als Zuid-Afrika, Lesotho en Haïti morgen geen schulden meer hebben, blijft het de vraag in hoeverre de burgers hiervan profiteren. Daar is meer voor nodig. Niet alleen een goedwillende en functionerende overheid, maar ook burgers die toegang hebben tot wat die overheid biedt. En die ongelijke toegang is niet zomaar van bovenaf op te lossen.

Uiteindelijk blijft ontwikkeling een zaak van mensen. Mensen die mogelijkheden krijgen, maar die ook de houding hebben om niet afhankelijk te blijven van hulp of van overheid. Mensen die zelf initiatief nemen om bij te dragen aan sociale en economische ontwikkeling van hun land. En juist op dat vlak kunnen de evangelicale organisaties die Tutu noemt veel bijdragen. Zeker in zwakke staten zijn dit de organisaties die de armen kunnen bereiken.

Twee derde van de Republikeinen stemde tegen deze wet. Maar met Tutu hoop ik dat de Amerikaanse Senaat deze wet goedkeurt en dat de president de wet ook zal tekenen. Maar meer nog dat deze erkenning van fouten een gunstig teken zal blijken te zijn voor de toekomst van internationale samenwerking.

voetnoot (u17(De auteur is evaluatiedeskundige bij de stichting Woord en Daad